خواجه عبدالله انصاری
ابواسماعیل عبدالله بن ابی‌منصور محمد (زادهٔ ۲ شعبان ۳۹۶ ه. ق/ ۳۸۵ ه.ش / ۱۰۰۶ م. در شهر هرات درگذشتهٔ ۲۲ ذی الحجه ۴۸۱ ه. ق/ ۴۶۷ ه.ش / ۱۰۸۸ م) معروف به «پیر هرات» و «پیر انصار» و «خواجه عبدالله انصاری» و «انصاری هروی»، دانشمند و عارف صوفی مسلک ایرانی بود.
وی از اعقاب ابوایوب انصاری است که صحابهٔ پیغمبر بود. مادرش از مردم بلخ بود و عبدالله خود در هرات یکی از شهرهای غربی افغانستان کنونی متولد شد. او از کودکی زبانی گویا و طبعی توانا داشت چنان که شعر فارسی و عربی را نیکو می‌سرود و در جوانی در علوم ادبی و دینی و حفظ اشعار عرب مشهور بود. او در فقه روش امام حنبل را پیروی می‌کرد.
وی در تصوف از استادان زیادی تعلیم گرفت و دو بار به دیدار شیخ ابوالحسن خرقانی شتافت. این دیدارها تاًثیر زیادی در روحیات و منش وی داشته‌است. محل اقامتش بیشتر در هرات بود و در آنجا تا پایان زندگانی به تعلیم و ارشاد اشتغال داشت.
انصاری شعر می‌سرود ولیکن بیشتر شهرت وی به جهت رسالات و کتب مشهوری است که تألیف کرده است و از آن جمله است ترجمهٔ املاء طبقات‌الصوفیهٔ سلمی به لهجه هروی و تفسیر قرآن که اساس کار میبدی در تألیف کشف‌الاسرار قرار گرفته‌است.
از رسائل منثور او که به نثر مسجع نوشته مناجات‌نامه، نصایح، زادالعارفین، کنزالسالکین، قلندرنامه، محبت‌نامه، هفت‌حصار، رسالهٔ دل و جان، رسالهٔ واردات و الهی‌نامه را می‌توان نام برد.
مناجات نامه یا الهی نامه خواجه عبدالله انصاری شامل چندین مناجات کوتاه و لطیف است که به همت سید جابر موسوی در گنجور در دسترس قرار گرفته است.
کتاب «طبقات الصوفیه» که مجموعه‌ای از تقریرات یکی از مریدان وی از مجالس وعظ و تعلیم اوست و کتاب «صد میدان» نیز از روی نسخهٔ آماده شده به کوشش خانم اکرم شفائی در دسترس از طریق وبگاه تصوف ایرانی به گنجور اضافه شده است.
آمار
| ردیف | وزن | تعداد ابیات | درصد از کل |
| ۱ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) | ۴۶۲ | ۵۳٫۱۶ |
| ۲ | وزن‌یابی نشده | ۲۲۰ | ۲۵٫۳۲ |
| ۳ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) | ۲۳ | ۲٫۶۵ |
| ۴ | فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) | ۲۲ | ۲٫۵۳ |
| ۵ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) | ۱۵ | ۱٫۷۳ |
| ۶ | مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) | ۱۴ | ۱٫۶۱ |
| ۷ | مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور) | ۱۱ | ۱٫۲۷ |
| ۸ | مفتعلن مفتعلن مفتعلن فع | ۱۱ | ۱٫۲۷ |
| ۹ | مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب) | ۱۰ | ۱٫۱۵ |
| ۱۰ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی) | ۹ | ۱٫۰۴ |
| ۱۱ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) | ۸ | ۰٫۹۲ |
| ۱۲ | مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) | ۸ | ۰٫۹۲ |
| ۱۳ | مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب) | ۵ | ۰٫۵۸ |
| ۱۴ | فعلاتن مفاعلن فعلاتن مفاعلن | ۵ | ۰٫۵۸ |
| ۱۵ | مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض) | ۵ | ۰٫۵۸ |
| ۱۶ | فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف) | ۴ | ۰٫۴۶ |
| ۱۷ | مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون) | ۴ | ۰٫۴۶ |
| ۱۸ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون) | ۴ | ۰٫۴۶ |
| ۱۹ | مستفعلن فعلن مستفعلن فعلن (بسیط مخبون) | ۴ | ۰٫۴۶ |
| ۲۰ | فاعلن مفاعیلن فاعلن مفاعیلن (مقتضب مثمن مطوی مقطوع) | ۳ | ۰٫۳۵ |
| ۲۱ | فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) | ۳ | ۰٫۳۵ |
| ۲۲ | مفتعلن مفتعلن فع مفتعلن مفتعلن فع | ۳ | ۰٫۳۵ |
| ۲۳ | مفاعلن فعولن مفاعلن فعولن | ۲ | ۰٫۲۳ |
| ۲۴ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۲ | ۰٫۲۳ |
| ۲۵ | مفعول فاعلات مفاعیلن (مضارع مسدس اخرب مکفوف) | ۲ | ۰٫۲۳ |
| ۲۶ | مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) | ۲ | ۰٫۲۳ |
| ۲۷ | مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف) | ۲ | ۰٫۲۳ |
| ۲۸ | مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۲ | ۰٫۲۳ |
| ۲۹ | مفاعیل فعولن مفاعیل فعولن | ۲ | ۰٫۲۳ |
| ۳۰ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن (رمل مثمن مخبون) | ۱ | ۰٫۱۲ |
| ۳۱ | مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم) | ۱ | ۰٫۱۲ |
| ردیف | زبان | تعداد ابیات | درصد از کل |
| ۱ | فارسی | ۸۶۹ | ۷۶٫۷۷ |
| ۲ | عربی | ۲۶۳ | ۲۳٫۲۳ |
| ردیف | قالب شعری | تعداد ابیات | درصد از کل |
| ۱ | غزل/قصیده/قطعه | ۷۲۵ | ۶۴٫۰۵ |
| ۲ | رباعی | ۳۰۶ | ۲۷٫۰۳ |
| ۳ | مثنوی | ۱۰۱ | ۸٫۹۲ |
منابع کاغذی
