عطار
(۹) حکایت شبلی با ابلیس در عرفات
مگر شبلی امام عالم‌افروز
گذر می‌کرد در عرفات یک روز
فتادش چشم بر ابلیس ناگاه
بدو گفتا که ای ملعونِ درگاه
چو نه اسلام داری ونه طاعت
چرا گردی میان این جماعت؟
بگو چون شد ازین تاریک روزت؟
امیدی می‌بوَد از حق هنوزت؟
چو بشنید این سخن ابلیس پُر غم
زبان بگشاد و گفت ای شیخ عالم
چو حق را صدهزاران سال جاوید
پرستیدم میان خوف و امید
ملایک را به حضرت ره نمودم
بهر سرگشتهٔ او دَر گشودم
دلی پر داشتم از عزّت او
مُقِر بودم به وحدانّیت او
اگر بی علّتی با این همه کار
براند از درگه خویشم به‌یکبار
که کس زَهره نداشت از خلق درگاه
که گوید: از چه رد کردیش ناگاه؟
اگر بی علّتی بپذیردم باز
عجب نبوَد که نتوان داد آواز
چو بی‌علّت شدستم راندهٔ او
شَوَم بی‌علتی هم خواندهٔ او
چو در کار خدا چون و چرا نیست
امید از حق بریدن هم روا نیست
چو قهرش حکم کرد و راندم آغاز
عجب نبوَد که لطفش خواندم باز
نمی‌دانم نمی‌دانم الهی
تو دانی و تو دانی تا چه خواهی
یکی را خوانده‌ای با صد نوازش
یکی را رانده‌ای با صد گدازش
نه زین یک طاعتی نه زان گناهی
به سرّ تو کسی را نیست راهی
به حقّ آنکه تو کس را نمانی
که آن ساعت که تو کس را نمانی
ز جُرم و ناکسی من گذر کن
به فضلت در من ناکس نظر کن
مکُش در پای پیل قهر زارم
که من خود طاقت موری ندارم
مرا چون پهلوی یک مور نبوَد
به پیش پیل قهرت زور نبوَد
من غم کُشته را دلشاد گردان
مکُش وین گردنم آزاد گردان
اگر کردم بدی با خویش کردم
نه از فضل تو من بد بیش کردم
اگر نیک و اگر بد کرده‌ام من
تو می‌دانی که با خود کرده‌ام من
چو از نیک و بد ما بی‌نیازی
ز هر دو بگذری کارم بسازی
اگرچه بستهٔ نیک و بدم لیک
نمی‌گویم ز نیک و بد بد و نیک
چو بی علّت بسی دولت دهی تو
کنون هم نیز بی علت دهی تو
چو بی علت عطا دادی وجودم
همی بی علتی کن غرق جودم
چو نیست از رنجِ من آسایش تو
که علت نیست در بخشایش تو
مَدَر از کردهٔ من پردهٔ من
خطی درکش به‌گِرد کردهٔ من
نه آن کافر که او دیندار گردد
در اوّل روز مرد کار گردد؟
ز چندین ساله کفرش از شهادت
دهد غُسل دلش عین سعادت
خدایا گرچه در خون آمدم من
همان انگار که‌اکنون آمدم من
چو آن کافر پشیمانیم انگار
همی چون نو مسلمانیم انگار
نظرات
میثم رییسیان
دکتر صحافیان
پاسخ داد:چو حق را صدهزاران سال جاویدپرستیدم میان خوف و امیددلی پر داشتم از عزت اومقر بودم به وحدانیت اواگر بی علتی با این همه کاربراند از درگه خویشم به یکبارکه کس زهره نداشت از خلق درگاه که گوید از چه رد کردیش ناگاه؟اگر بی علتی بپذیردم بازعجب نبود که نتوان داد آوازچو در کار خدا چون و چرا نیست امید از حق بریدن هم روا نیستچو قهرش حکم کرد و راندم آغازعجب نبود که لطفش خواندم بازیکی را خوانده با صد نوازش یکی را رانده با صد گدازشنه زین یک طاعتی نه زان گناهیبه سر تو کسی را نیست راهیز جرم و ناکسی من گذر کن به فضلت در من ناکس نظر کن- بی علت بودن کارهای خداوند در یک معنا، گسترده بودن خداوند و دلایلی نه از سنخ دلایل ماست و در معنای دیگر جبر عارفانه است که با پرستش حقیقی همراه است یعنی اگر برای دلیل کارهای او را پذیرفتیم، به عقل خود ایمان آورده ایم نه ذات حق.- جرم و گناه همراه آدمی است و در ذات وجودمان- سیاهی وجود ناقصمان که نیازمند است پیوسته نور وجود کامل به آن بتابد، گناه تلقی شده است.سیه رویی ز ممکن در دو عالم. جدا هرگز نشد والله اعلم( محمود شبستری)- در مقاله 8 کتاب و قسمت 6 دریافتها حکایت بچه ابلیس و آدم و حوا آمده است.دکتر مهدی صحافیان آرامش و پرواز روح