ابن حسام خوسفی
مولانا محمد بن حسام‌الدین حسن بن شمس‌الدین محمد خوسفی شناخته شده به اِبنِ حِسام شاعر ایرانی زاده شده به سال ۷۸۲ یا ۷۸۳ هجری در روستای خوسف در منطقه قُهستان و در گذشته به سال ۸۷۵ هجری است. خاندان او تا نُه پشت اهل فضل و علم و ارشاد بوده‌اند؛ و نیای او شمس‌الدین زاهد، به پارسایی و عبادت معروف بوده‌است. وی به گفته دولتشاه سمرقندی «از دهقنت نان حلال حاصل کردی و گاو بستی و صباح که به صحرا رفتی تا شام اشعار خود را بر دسته‌بیل نوشتی». آرامگاه وی در شهر خوسف از توابع بیرجند امروزی بر بلندای یک تپه و در کنار رودی و در میان دشت باصفایی واقع است. دیوان او شامل اشعاری در قالب‌های قصیده، ترجیع‌بند، مسمط و ترکیب‌بند است.
از آثار او می‌توان به دیوان اشعار، خاوران‌نامه، رساله نثراللآلی، دلایل النبوة و نسب‌نامه اشاره کرد.
او در قصیده از انوری، ظهیر فاریابی، خاقانی شروانی و سلمان ساوجی تأثیر گرفته‌است. از مهم‌ترین آثار او خاوران‌نامه است که به تقلید از شاهنامه فردوسی سروده شده‌است. ابن حسام حلقه‌ای از حلقات ادبیات شیعی خراسان است و برخی دیگر از حلقه‌ها سلیمی تونی (م ۸۵۴) و آذری اسفراینی و لطف‌الله نیشابوری (م ۸۱۲) هستند. دیوان ابن حسام خوسفی توسط احمد احمدی بیرجندی تصحیح و منتشر شده‌است. (منبع: ویکی‌پدیای فارسی)
از آثار ابن حسام خوسفی، غزلیات و رباعیات او به همت آقای محمد ملکشاهی (و همکاری آقای احمد گلندی و سرکار خانم محدثه خاکسار در تایپ اشعار) تایپ شده و در گنجور در دسترس علاقمندان ادبیات قرار گرفته است.
آمار
| ردیف | وزن | تعداد ابیات | درصد از کل |
| ۱ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) | ۴۴۰ | ۲۶٫۲۴ |
| ۲ | مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۲۶۰ | ۱۵٫۵۰ |
| ۳ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) | ۲۰۰ | ۱۱٫۹۳ |
| ۴ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) | ۱۶۷ | ۹٫۹۶ |
| ۵ | فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) | ۱۳۶ | ۸٫۱۱ |
| ۶ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۱۰۱ | ۶٫۰۲ |
| ۷ | مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) | ۹۵ | ۵٫۶۶ |
| ۸ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) | ۹۴ | ۵٫۶۱ |
| ۹ | مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) | ۳۴ | ۲٫۰۳ |
| ۱۰ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون) | ۲۷ | ۱٫۶۱ |
| ۱۱ | فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) | ۱۸ | ۱٫۰۷ |
| ۱۲ | مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف) | ۱۶ | ۰٫۹۵ |
| ۱۳ | مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب) | ۱۶ | ۰٫۹۵ |
| ۱۴ | مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) | ۱۴ | ۰٫۸۳ |
| ۱۵ | مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف) | ۱۴ | ۰٫۸۳ |
| ۱۶ | مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور) | ۱۴ | ۰٫۸۳ |
| ۱۷ | متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن | ۱۲ | ۰٫۷۲ |
| ۱۸ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی) | ۷ | ۰٫۴۲ |
| ۱۹ | مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب) | ۷ | ۰٫۴۲ |
| ۲۰ | مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون) | ۵ | ۰٫۳۰ |
| ردیف | زبان | تعداد ابیات | درصد از کل |
| ۱ | فارسی | ۱٬۶۷۷ | ۹۹٫۰۰ |
| ۲ | عربی | ۱۷ | ۱٫۰۰ |
| ردیف | قالب شعری | تعداد ابیات | درصد از کل |
| ۱ | غزل | ۱٬۲۹۰ | ۷۶٫۱۵ |
| ۲ | رباعی | ۲۰۰ | ۱۱٫۸۱ |
| ۳ | ترکیب بند | ۱۲۴ | ۷٫۳۲ |
| ۴ | ترجیع بند | ۸۰ | ۴٫۷۲ |
منابع کاغذی
