حافظ

-..-..-{(گُ)(ف)ت} {(مَ)گر} ز لَعلِ {(مَ)ن}، {(بو)سه} نداری {آرِ(زو)}؟{(مُ)ر[دَ(م)]} ازین {هَ(وَ)س}، {(وَ)لی} {(قُ)درَ(ت و) اختیار (کو)؟"حافظ"در آینه آی و به خیال نازُک تَر بین و باش تا ز غُنچه ی لبانِ شیرنش بویِ عشق و بوسه بِشنوی.___.در گُزینش و چیدنِ حروف و واژگان نهایتِ دِقَّت و وسواس را داشته است تا لب‌‌هایِ عاشق و معشوق [خواننده] چون بوسه بَر هم خورد و یا چون غُنچه‌ای ز لولِ لب، بوسه‌ای در خیال و دورَ ش بازد.___.دیگران در مقابلِ او به بازی رفته‌اند و بقولِ سعدیِ شیراز؛.چون کودکان که دامنِ خود اسب کرده‌اند》.{چَش(مَم)} از آینه‌دارانِ خطِ و خالش (باد){لَ(بَم)} از {(بو)سه‌}{(رُ)(با)یانِ} {(بَ)(ر و )}{(دو)(شَش} {(ب)اد}___.از نگاهِ او حتا در آینه و سرابِ خیال نیز سرنِوشتِ بوسه به قِسمَت شده است..{(رو)یِ} نگار 《دَر》 {نَظَر(م)} {جِل(وِه)} {(م)ی (نُ)[(مو)]د}(وَز) {(دو)ر} {(بو)سه} {(بَ)ر} {(رُ)خِ} {(مَ)هتا(ب)} {(م)ی زَدَ(م)}"حافظ".بَر و بارِ آبدارش را در آینه‌ی خیال به کَش کَشیده و مَزه کُنیم‌ و خوَش باشیم

درود و سپاس فراوان بر آقای رضا بابت این تحلیل زیبای ایشان.....کسانی که از دانشی برخوردارند به جای بحث های الکی و درگیری های بی مورد زیر اشعار همانند این دوست گرامی آقا رضا دانش خودشون رو با چنین تحلیل هایی برای اشخاص علاقه مند به نمایش بزارن .

گفت: "مگر ز لعل من بوسه نداری آرزو؟"مردم از این هوس ولی، قدرت و اختیار کو؟ :(

قسمتی از این شعر به اهتمام بخوری زاده مصطفی عطری آهنگ ساخته‌است برای موسیقی سنتی ترکی خیلی اهمیتش دارد می‌تاوانید باصدای منیر نورالدین سلچوق گوش بدهیدپیوند به وبگاه بیرونی

سپاس جناب رضا    شرحهای شما بر تمام غزلیات حافظ در سایت گنجور چونان شرابی گوارا تشنگان را سیراب کرده ، سرمستی و نشاط می بخشد سپاس از مهر بیکران شما که از شراب شعر حافظ مست شده اید و ما را شریک الاذواق خویش می نمایید

این غزل را "در سکوت" بشنوید

حافظ اگرچه در سخن خازن گنج حکمت است از غم روزگار دون طبع سخن گزار کو؟  

مردم از این هوس                            ولی                                  قدرت و اختیار کو......؟

گُلبُنِ عیش می دمد ساقیِ گُلعِذار کو؟ بادِ بهار می وزد بادهٔ خوشگوار کو؟ گُلبُن در اینجا یعنی ریشهٔ گُل که استعاره از زندگی ست، ساقیانِ گُل عِذار استعاره از عاشقانی چون سعدی و حافظ و مولانا هستند که رخسارشان زیبا و گُلگون برنگِ عشق شده است، پس‌ حافظ تولد و حضورِ یک انسان در این جهان را دَمِ زندگی می داند که بمنظورِ عیش پای به عرصهٔ هستی می گذارد، مولانا هم در ابیاتی انسان را دَمِ هستی توصیف کرده است، و حافظ نیز لفظِ دمیدن را برای تولدِ طفل در این جهان بکار برده و می فرماید گُلی در باغِ این جهان در حالِ روئیدن و شکفته شدن است، پس ساقیِ گُلعِذار و زیبا شدهٔ ای کجاست تا بساطِ عیش و عشرتِ این طفل که از جنسِ عشرت و شادی ست را فراهم کند؟ البته که ما امروزه با چنین خبرِ مسرت بخشی بلادرنگ در فکرِ سیسمونی و لوازمِ رفاهِ او می رویم که این هم از ضروریات و بسیار پسندیده است اما حافظ در اندیشهٔ آسایش و عیشِ مدامِ چنین نورسته ای ست، پس می فرماید بادِ بهاری می وزد و با نوازشِ این گُلِ نورسته خیلی زود او را شکفته و باز می کند، پس‌بادهٔ خوشگواری که از همان اوانِ کودکی و نوجوانی موردِ نیازِ اوست کجاست؟ بادهٔ عشقی که ملایم و مناسبِ سنِ اوست و می تواند موجبِ پرورش و رُشد و شکوفاییِ هرچه بیشترش گردد. هر گُلِ نو ز گُلرُخی یاد همی کند گوشِ سخن شنو کجا؟ دیدهٔ اعتبار کو؟ گُلرُخی یعنی زمانِ گُلرُخی و هنگامی که او رخسارش همچون گُل بوده است، پس‌ حافظ ادامه می دهد هر گُلِ نوشکفته ای در این جهان بسیار یاد می کند از هنگامِ گُلرُخیِ خود، یعنی وقتی که از جنسِ گُلبُن زندگی بود را به یاد می آورد، گُلهای باغِ زندگی در طفولیت و نوجوانی اشتباهاتِ ما را بخوبی درک می کنند و به همین جهت اگر دروغ بگوییم آنرا بعنوانِ بدی تشخیص می دهند یا اگر دعوا کنیم و حرفِ زشتی بر زبان بیاوریم اخم کرده و یا زبان به اعتراض باز می کنند، پس حافظ می فرماید هر نوگُلِ تازه رسته ای به این شیوه بارها از گُلرُخیِ خود و هنگامی که از جنسِ زندگی بود را یاد می کند، اما گوشِ سُخن شنوی که حرفِ این کودک را جدی بگیرد کو؟ و چشمی که سخنِ این طفل را با دیدهٔ اعتبار بنگرد کجاست؟ یعنی هیچکس اعتباری برای سخنانِ طفل که بعضاََ با زبانِ بی زبانی به والدین و اطرافیان می گوید اعتباری قائل نیست، بعضاََ هم می گوییم طفل است و نمی فهمد!  مجلسِ بزمِ عیش را غالیهٔ مراد نیست ای دَمِ صبحِ خوش نفس نافهٔ زلفِ یار کو؟  اما والدین و اطرافیان مجالسِ بزمی نیز برای این طفل یا نوجوان برگزار می کنند چنانچه امروزه با جشن های تولد سعی می کنیم کودکانِ خود را شاد کنیم و مجلسِ بزم و عیشی برای آنان تدارک ببینیم، حافظ می فرماید اما در اینچنین مجالسِ بزمی غالیه و بویِ خوشِ مراد و منظورِ زندگی دیده نمی شود، یعنی بزم و عیشِ حقیقی آن است که کودک و نوجوان با کمکِ پدر و مادر و همچنین با استعانت از ساقیِ گُلعذاری چون حافظ به منظورِ حضورِ خود در این جهان واقف شود و در این جهت پرورش یافته و گام بردارد. پس‌ای که خود دَمِ صبح خوش نفسِ زندگی هستی، اگر عیش و بزمی برپاست نافه و عطرِ دل‌انگیزِ زلفِ یار و معشوقِ ازل کو؟ عطرهای مصنوعی بکار رفته در بزم گذرا هستند و این عطرِ زلف و گیسوی یار است که ماندگاری ابدی دارد، ای برپا کنندهٔ عیش و بزم شمیم و عطرِ نافهٔ زندگی کجاست تا کودکت از آن بهرمند شود؟ حُسن فروشیِ گُلم نیست تحمل ای صبا دست زدم به خونِ دل بهرِ خدا نگار کو؟ کمتر کسی ست که تحملِ حُسن فروشیِ گُلهای باغِ زندگیِ خود را داشته باشد، طفل و کودکِ ما با هزار زبان حُسن و زیباییِ خود را که از جنسِ گُلبُنِ زندگی ست به اطرافیان می فروشد، اما ما نه تنها آنرا نمی خریم، بلکه تحمل هم نمی کنیم و شاید به او پرخاش هم بکنیم، حافظ این احوال را به بادِ صبا می گوید تا شاید همهٔ جهانیان به این خطایِ خود پی برده و در آن اندیشه کنند. و حافظ که او هم مانندِ دیگران از این ماجرا خون و زخمها بر دل دارد با بیانِ این مطالب به یادِ حُسن فروشی هایِ خود افتاده و گویی بر خونی که بر دل دارد دست زده است، پس بلادرنگ نگار یا آن نگارندهٔ غیب را طلب می کند و به خدا پناه می برد تا مبادا شکایتی از اطرفیان بر زبانش جاری شود. با این عدمِ تحملِ حُسن فروشیِ نوگلِ شادابِ باغِ زندگی توسطِ اطرافیان است که بتدریج او نیز به چاهِ ذهن فرورفته و خویشی بر مبنایِ ذهن و تقلید از دیگران را بر رویِ گُلبُن یا خویشِ اصلیِ تنیده و در نتیجه آن شور و نشاط و میلِ به بازی و شادیِ کودکانه فروکش می کند و یأس و غم و خون در دلش لانه می کند. شمعِ سحرگهی اگر لاف ز عارضِ تو زد خصمِ زبان دراز شد، خنجرِ آبدار کو؟ شمعِ سحرگاهی شمعی ست که نوری ضعیف و حتی در اندازهٔ نورِ شمع هم ندارد و بیشتر از اینکه نور بیفشاند دود می کند، حافظ در ادامهٔ بیت پیشین می فرماید در این قحطِ حُسن شناسی در بینِ اطرافیان و والدین، نوگلان و نوجوانان جذبِ کسانی می شوند که همچون شمعِ سحرگاهی سو سویِ نورِ بسیار ضعیفی دارند و دودِ خویشتنِ ذهنیِ آنان بیشتر از آن نورِ ضعیفشان است، پس آنها از ندادنِ اعتبار به نوگلانی که هنوز گُلرُخیِ خود را بیاد دارند سوء استفاده  کرده و لافِ عارض و حُسن شناسی می زنند، امروزه هم می بینیم در شبکه های اجتماعی عرفان هایِ نو ظهوری آمده اند که لافِ حُسن شناسی زده و جوانانی را که از اطرافیان نا امید شده اند جذبِ خود می کنند و این در حالیست که ضرر و دودی که از شمعِ آنان ساتع می شود بسیار بیشتر از نورِ ضعیفِ این مکاتبِ جعلی می باشد، پس حافظ می‌فرماید اینگونه شمع هایِ صبحگاهی بهتر است خاموش شوند تا خورشیدِ بزرگانی چون فردوسی و عطار و مولانا و حافظ برآید و بر جانِ خستهٔ انسان‌هایی که هنوز گُلرُخیِ خود را بخاطر دارند بتابد، و اگر این دشمنان و گرگانی که در لباسِ چوپان درآمده اند به زبان درازیِ خود ادامه دهند خنجری آبدار از نیام برکشید تا خاموش شوند، خنجر و تیغِ آبدار می تواند همان شمشیرِ آبدیده باشد و مراد ابیات و غزلهایِ حافظ و دیگر بزرگان است که شمشیرها را آبدیده و بُرَّنده می کند تا مدعیانِ حُسن و عارض شناسی بساطِ خود را جمع کنند. گفت مگر ز لعلِ من بوسه نداری آرزو؟ مُردم از این هوس ولی قدرتِ اختیار کو؟ پس‌ گُلبُنِ زندگی یا خداوند خطاب به انسانی که می خواهد بار دیگر گُلرُخ شود می فرمایدمگر نه اینکه آرزوی آن داری تا از لبِ لعلِ زندگی بوسه ای ربوده و بار دیگر به عشق زنده شوی؟ پس‌ زندگی یا خداوند نیز در بر آورده شدنِ آرزوی این هوسِ تو لحظه شماری می کند، یعنی این اشتیاق و طلب دوسویه است و بفرمودهٔ مولانا؛ " تشنگان گر آب جویند در جهان/ آب هم جوید به عالم تشنگان"، اما آنچه مانعِ این وصال است قدرتِ اختیارِ انسان است تا بر خویشتن و شمعِ دود انگیزِ ذهنی خود فائق آمده و یک بار دیگر از نو متولد شود. حافظ اگر چه در سخن خازنِ گنجِ حکمت است از غمِ روزگارِ دونِ طبعِ سخن گزار کو؟ خازن یعنی نگهبان، و حافظ که از عشرت و شادیِ ذاتیِ برآمده از گُلبُن سخن را آغاز کرده است آنرا به غمِ روزگارِ دون منتهی می کند تا با متن و فحوایِ غزل هماهنگ باشد، پس‌ ادامه می دهد اگر چه حافظ در سخنوری نگهبانِ گنجِ حکمت و دانایی ست اما مگر غمِ روزگارِ پست طبع و ذوقِ و قریحه ای برای شاعر می گذارد تا همچنان به پاسداری از این گنجهای حکمت ادامه دهد؟ یا چنانچه پیشتر اشاره نموده؛" کِی شعرِ تر انگیزد، خاطر که حزین باشد"، درواقع شیوهٔ روزگارِ دون از دیرباز چنین بوده است که انسان پس از جدا شدن از گُلبُن و ریشهٔ زندگی با همان شادیِ ذاتی پای به این جهان می گذارد و میل به ادامهٔ عشرت در این جهان دارد اما با نخریدنِ حُسن و عارضِ زیبایش تحتِ تأثیرِ دودهایِ شمع های صبحگاهی و آموزشِ غلطِ اطرافیان او نیز خود تبدیل به شمعی دود انگیز و غمگین شده، غم و درد را در جهان انتشار می دهد، مگر عارفان و حکیمانی چون مولانا و حافظ که در همان آغازِ نوجوانی شمعِ صبحگاهی را خاموش کردند و اجازه دادند تا خورشیدِ درونشان پرتو افشانی و جهانی را منور کند.