حافظ

ای که در کشتن ما هیچ مدارا نکنیسود و سرمایه بسوزیّ و محابا نکنیاغلب غزلهای عاشقانه ازاین دست که کلام شاعر به چاشنیِ شُکروشکایت مزیّن است بی هیچ تردیدی خطاب به شاه شجاع خوش سیما وشیرین حرکات است که دل عشق پیشه ی حافظ را گرفتارخود کرده است. رابطه ی حافظ با شاه شجاع تحت تاثیر عشق وعاطفه ی عمیق وفراتر ازرابطه ی شاه وشاعر بود. از همین رو همواره حسودان وکینه توزانی که این رابطه رابرنمی تابیدند به بهانه های گوناگون سعی درتیره کردن این روابط داشتند وتاحدودی نیزدراینکار موفّق بودند.غرض ورزانی که دراین غزل نیز ازآنها یادشده است.مدارا: ملاحظه کردن،ملایمت و انعطاف نشان دادنمُحابا: پروا، باک"سود وسرمایه" دراینجا کنایه ازعشق وعاشقی وازبین رفتن رابطه ی دوستیست.معنی بیت: ای حبیب، تو با نامهربانی وجوروجفادرکشتن ما جدّی هستی وهیچ ملاحظه نمی کنی، توازاینکه همه چیز (عشق وعاشقی ودوستی) ازبین برود نمی ترسی و هیچ پروایی ازاین خطر نداری.دردمندان بلا زهر هلاهل دارندقصداین قوم خطاباشدهان تانکنیزهرهلاهل: سمّی خطرناک وکُشنده، "هلال" گیاهی که دارای سمّی مهلک است و خوردن مقدار کمی از ریشه ی آن حتی به‌قدر دانه ی خردل انسان را هلاک می‌کند، در چین و هندوستان می‌روید.قصد کردن: تصمیم به نابودی کسی داستن، سوء نیت داشتنمعنی بیت: ای محبوب، تصمیم برنابودی عاشقانِ دردمند، تصمیمی خطرناک ونادرست است مراقب باش که دردمندان وبلاکشان ِ عرصه ی عشق ومحبّت، دارای زهری کُشنده هستند!"زهرهلال" کنایه ی غلوّآمیز ازاثربخش بودن ِ آه وناله ی دردمندان وعاشقان است.مست بگذشتی وازحافظت اندیشه نبودآه اکر دامن حُسن توبگیرد آهمرنج ما را که توان بُرد به یک گوشه ی چشمشرط انصاف نباشد که مداوا نکنیگوشه ی چشم: توجّه و نگاهی اندک معنی بیت: درد ورنج ما عاشقان را که به اندک توجّهی می توان ازبین برد شرط انصاف ومروّت نیست که با نگاهی مختصر درد مارا دوا نکنی.دعای گوشه نشینان بلا بگرداندچرابه گوشه ی چشمی به ما نمی نگریدیده ی ما چو به امیّد تو دریاست چرابه تفرّج گذری بر لب دریا نکنیتفرُّج: سیروسیاحت ، گردشمعنی بیت: ای دوست، وقتی که چشمان ما در آرزوی دیدارتو همچون دریاست چرا به قصد سیروسیاحت گذری برلب دریا نمی کنی؟دیده دریاکنم وصبربه دریا فکنمواندرین کاردل خویش به دریا فکنمنَقل هر جور که از خُلق کریمت کردندقول صاحب غرضان است تو آن‌ها نکنیخُلق کریم: خوی واخلاق بزرگوارانه وبخشندگیقول: گفتار، سخنصاحب غرضان: مغرضان، غرض ورزان.معنی بیت: نامهربانی ها وجور وجفاهایی را که ازتوبازگویی می کنند من یقین می دانم که دروغ است وعدّه ای مُغرض باهدف تخریبِ تو، نامهربانیها رابه تو نسبت می دهند توهرگزسنگدل نبوده ونامهربانی نمی کنی.ماجفا ازتوندیدیم وتوخود نپسندیآنچه درمذهب ارباب طریقت نبوَد بر تو گر جلوه کند شاهد ما ای زاهداز خدا جز می و معشوق تمنا نکنیجلوه: خودنماییمعنی بیت: ای زاهد، عاشقان را به می ومعشوقه پرستی سرزنش مکن اگر دلبرما آنسان که برما جلوه گری می کندبرتونیز خودنمایی کند قطع یقین تونیز ازخدا جز شراب وشاهد چیزی درخواست نخواهی کرد.منع اَم مکن زعشق وی ای مُفتی زمانمعذوردارمت که تواوراندیده ایحافظاسجده به ابروی چو محرابش بَرکه دعایی ز سر صدق جز آن جا نکنیمعنی بیت: ای حافظ برابروان محرابی یار سجده بگذار وراز نیازکن که جزدراین محراب، درجایی دیگرنمی توانی اینچنین باصدق نیّت وازصمیم دل وجان رازونیازکنی.ابروی دوست گوشه ی محراب دولت استآنجا بمال چهره وحاجت بخواه ازاو

درد ماراکه توان برد به یک گوشه چشمشرط انصاف نباشدکه مداوا نکنیبه نظر«درد» صحیح تراست...درد و درمان معمولادرادبیات فارسی مقابل هم آمده اند

این غزل را "در سکوت" بشنوید: پیوند به وبگاه بیرونی