حزین لاهیجی

حزین لاهیجی

محمدعلی بن ابوطالب متخلص به حزین از آخرین شاعران سبک هندی و از اعقاب شیخ زاهد گیلانی است. او در سال ۱۱۰۳ هجری قمری در اصفهان زاده شد. زندگی او مقارن سقوط دولت صفوی و آشفتگی اوضاع ایران بود که او را درگیر سفرها و ماجراهای فراوان نمود تا جایی که چندین بار جامهٔ رزم پوشید و به نبرد دشمنان رفت. نهایتاً درگیری یا اتهام‌زنی از سوی گماشتگان محلی نادرشاه افشار در جنوب، حزین را در سال ۱۱۴۶ هجری قمری به هندوستان رمانید که البته هیچگاه از آن و در آن دیار دلخوش نبود. او در سال ۱۱۸۱ هجری قمری در شهر بنارس درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد. حزین را صاحب تألیفات متعدد در علوم گوناگون دانسته‌اند که نام بیش از پنجاه عدد از آنها در تذکره‌ها آمده است. زندگینامهٔ خودنوشت او به نام «تاریخ احوال» از آن جمله و از مستندات ارزشمند تاریخی راجع به احوال مردمان ایران در دوران سقوط سلسلهٔ صفوی است. دیوان حزین از روی تصحیح استاد ذبیح الله صاحبکار که تصویر آن به زحمت آقای مهرزاد شایان فراهم شده و به کمک هزاران داوطلب گمنام که در بازبینی متن استخراج شده از کتاب چاپی آن مشارکت داشته‌اند به گنجور اضافه شده است.
آمار
ردیفوزنتعداد ابیاتدرصد از کل
۱مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)۲٬۱۵۱۱۴٫۸۷
۲مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)۲٬۱۰۸۱۴٫۵۷
۳مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)۱٬۹۴۷۱۳٫۴۶
۴فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)۱٬۶۹۳۱۱٫۷۰
۵فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)۱٬۳۶۰۹٫۴۰
۶فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)۱٬۲۰۴۸٫۳۲
۷مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)۷۰۸۴٫۸۹
۸مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)۵۹۵۴٫۱۱
۹مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)۵۵۲۳٫۸۲
۱۰مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)۴۰۵۲٫۸۰
۱۱مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب)۳۳۹۲٫۳۴
۱۲مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)۲۴۰۱٫۶۶
۱۳فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم)۱۷۸۱٫۲۳
۱۴فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)۱۳۱۰٫۹۱
۱۵مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)۱۲۷۰٫۸۸
۱۶مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون)۱۲۴۰٫۸۶
۱۷مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب)۱۱۹۰٫۸۲
۱۸مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)۱۱۶۰٫۸۰
۱۹مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم)۸۷۰٫۶۰
۲۰فاعلن مفاعیلن فاعلن مفاعیلن (مقتضب مثمن مطوی مقطوع)۴۵۰٫۳۱
۲۱فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن (رمل مثمن مشکول)۴۴۰٫۳۰
۲۲مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون)۳۹۰٫۲۷
۲۳مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض)۳۲۰٫۲۲
۲۴فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف)۲۹۰٫۲۰
۲۵فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن (رمل مثمن مخبون)۲۲۰٫۱۵
۲۶فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)۲۰۰٫۱۴
۲۷مستفعلن فع مستفعلن فع (متقارب مثمن اثلم)۱۵۰٫۱۰
۲۸وزن‌یابی نشده۱۳۰٫۰۹
۲۹مفاعلن فع مفاعلن فع مفاعلن فع مفاعلن فع۹۰٫۰۶
۳۰مستفعلتن مستفعلتن۸۰٫۰۶
۳۱فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن (رمل مثمن سالم)۶۰٫۰۴
ردیفزبانتعداد ابیاتدرصد از کل
۱فارسی۱۴٬۴۶۴۹۹٫۵۲
۲عربی۷۰۰٫۴۸
ردیفقالب شعریتعداد ابیاتدرصد از کل
۱غزل۷٬۹۷۹۵۴٫۹۰
۲مثنوی۳٬۴۷۱۲۳٫۸۸
۳قصیده۲٬۰۰۳۱۳٫۷۸
۴رباعی۵۳۲۳٫۶۶
۵قطعه۴۶۳۳٫۱۹
۶ترکیب بند۵۶۰٫۳۹
۷غزل/قصیده/قطعه۲۶۰٫۱۸
۸رباعی مستزاد۴۰٫۰۳
منابع کاغذی
حزین لاهیجی
حزین لاهیجی
حزین لاهیجی