جهان ملک خاتون
جَهانْ‌مَلِک خاتون دختر جلال الدین مسعودشاه اینجو بنیان‌گذار فرمان‌روایی اینجو در فارس (زادهٔ پیش از ۷۲۴ هجری قمری در شیراز، درگذشته بین ۷۸۴ تا ۷۹۵ هجری قمری)شاهدخت و بانوی شاعر ایرانی است که در نیمهٔ دوم سدهٔ هشتم هجری می‌زیست. او همدوره با حافظ و عبید زاکانی بود و با عبید زاکانی مشاعره و رودررویی داشته است. وی از نظر کمیت ابیات، بیش از هر شاعر زن دیگری در تاریخ ادبیات ایران تا قرن حاضر شعر سروده است. اشعار او به زبان‌های فرانسوی، ایتالیایی و انگلیسی ترجمه شده‌اند.
مادر جهان، دختر یا نوه خواجه رشیدالدین فضل‌الله بوده است و پدر و مادرش در سال ۷۲۳ ق. ازدواج کردند. پدر جهان‌ملک، مسعودشاه اینجو بود که بنای عمارت مدرسه مسعودیه و کاروانسرای ایزدخواست را نهاده بود. نامادری او سلطان بخت خاتون خواهر دلشاد خاتون و دختر دمشق خواجه بود و پدرش در سال ۷۴۳ ق. با او ازدواج کرد. در همان سال مسعودشاه به همراه یاغی باستی که پسرعموی همسرش بود به شیراز رفت و در آنجا به جنایت او کشته شد.
جهان تنها فرزند جلال‌الدین مسعودشاه بود که تا بزرگسالی زنده ماند و چون مسعودشاه فرزند پسر نداشت،احتمالاً او نسبت به دیگر شاه‌دخت‌های دربار اینجو، از شرایط آموزشی بهتری برخودار بوده است.
وقتی در سال ۷۴۳ ق، پدرش کشته شد، عمویش شیخ ابواسحاق قیم جهان شد. شیخ ابواسحاق توانسته بود در جنگی خونین با یاغی باستی به پیروزی برسد و به‌جای برادرش (مسعودشاه) به حکومت برسد. شیراز تحت حکومت ابواسحاق، «بهشت شاعران» بود و شاعرانی چون خواجوی کرمانی و حافظ در دربار او آمدوشد داشتند. احتمالاً شیخ ابواسحاق بود که جهان را تشویق به شعرسرایی نیز کرد.او بین سالهای ۷۴۴-۷۴۷ با امین‌الدین جهرمی، ندیم شیخ ابواسحاق ازدواج کرد.وقتی شیراز در سال ۷۵۴ق توسط شاهزاده مظفری، امیر مبارزالدین فتح شد، شیخ ابواسحاق به اصفهان گریخت، ولی بلافاصله دستگیر شد و در میدان سعادت شیراز به دار آویخته شد. بعد از کشته شدن شیخ ابو اسحاق، دوران سختی برای جهان‌ملک خاتون آغاز شد، ولی با این حال در شیراز ماند. او حداقل در یکی از غزلهای خود امیرمبارزالدین را به ریشخند گرفته و هجو کرده است.
پسر امیرمبارزالدین، یعنی شاه شجاع پس از کورکردن او در سال ۷۵۹ ق.، به‌جایش بر تخت سلطنت نشست. شاه شجاع نسبت به پدرش علاقه بیشتری به شعر و فرهنگ و ادب داشت. تا جایی که وی هم ممدوح حافظ بود و هم ممدوح جهان ملک خاتون.
او در دیوانش و در تعدادی از غزلهای خود به سلطان بخت‌نامی اشاره می‌کند و با اندوهی بی‌پایان و عاطفه‌ای سرشار از او یاد می‌کند. اکنون می‌توان با اطمینان گفت که این سلطان بخت دختر او بوده، هر چند نام نامادری‌اش نیز همین بوده است.
ظاهراً جهان تا اواخر قرن هشتم قمری یا حداقل سال ۷۸۴ زندگی می‌کرده است، زیرا در غزلی، شاهزاده جلایری احمد بن بهادر پسر شیخ اویس را مدح کرده است و او در آن سالها حاکم اصفهان بوده است. در غزل دیگری او میرانشاه پسر تیمور لنگ (درگذشته ۸۱۱ ق) را ستوده است که او در سالهای ۷۸۲ و ۷۹۵ حاکم خراسان و آذربایجان بوده است. اگر این غزل واقعا در مدح همین میرانشاه باشد، پس جهان باید در تاریخی پس از سال ۷۹۵ ق درگذشته باشد.
آثار وی از روی نسخهٔ آماده شده به همت مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان در گنجور در دسترس قرار گرفته است.
آمار
| ردیف | وزن | تعداد ابیات | درصد از کل |
| ۱ | مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) | ۱٬۹۹۷ | ۱۶٫۱۳ |
| ۲ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) | ۱٬۶۸۶ | ۱۳٫۶۲ |
| ۳ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) | ۱٬۶۲۱ | ۱۳٫۰۹ |
| ۴ | مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۱٬۴۲۷ | ۱۱٫۵۳ |
| ۵ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) | ۹۱۴ | ۷٫۳۸ |
| ۶ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی) | ۷۷۱ | ۶٫۲۳ |
| ۷ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) | ۷۵۴ | ۶٫۰۹ |
| ۸ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۶۸۷ | ۵٫۵۵ |
| ۹ | فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) | ۶۵۳ | ۵٫۲۸ |
| ۱۰ | مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) | ۶۱۰ | ۴٫۹۳ |
| ۱۱ | مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) | ۲۱۹ | ۱٫۷۷ |
| ۱۲ | مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب) | ۲۱۶ | ۱٫۷۴ |
| ۱۳ | فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) | ۱۶۴ | ۱٫۳۲ |
| ۱۴ | مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم) | ۱۵۵ | ۱٫۲۵ |
| ۱۵ | مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب) | ۱۲۰ | ۰٫۹۷ |
| ۱۶ | مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون) | ۷۹ | ۰٫۶۴ |
| ۱۷ | مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف) | ۷۲ | ۰٫۵۸ |
| ۱۸ | مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف) | ۶۵ | ۰٫۵۳ |
| ۱۹ | فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف) | ۴۱ | ۰٫۳۳ |
| ۲۰ | مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض) | ۲۸ | ۰٫۲۳ |
| ۲۱ | مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور) | ۲۳ | ۰٫۱۹ |
| ۲۲ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون) | ۲۲ | ۰٫۱۸ |
| ۲۳ | مستفعلن فع مستفعلن فع (متقارب مثمن اثلم) | ۲۱ | ۰٫۱۷ |
| ۲۴ | فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن (رمل مثمن مشکول) | ۱۸ | ۰٫۱۵ |
| ۲۵ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن (رمل مثمن مخبون) | ۱۴ | ۰٫۱۱ |
| ۲۶ | مفتعلن مفتعلن مفتعلن فع | ۲ | ۰٫۰۲ |
| ردیف | زبان | تعداد ابیات | درصد از کل |
| ۱ | فارسی | ۱۲٬۳۷۹ | ۹۹٫۹۹ |
| ۲ | عربی | ۱ | ۰٫۰۱ |
| ردیف | قالب شعری | تعداد ابیات | درصد از کل |
| ۱ | غزل | ۱۱٬۳۳۴ | ۹۱٫۵۵ |
| ۲ | رباعی | ۷۴۶ | ۶٫۰۳ |
| ۳ | غزل/قصیده/قطعه | ۹۵ | ۰٫۷۷ |
| ۴ | قصیده | ۶۴ | ۰٫۵۲ |
| ۵ | ترجیع بند | ۵۵ | ۰٫۴۴ |
| ۶ | قطعه | ۵۰ | ۰٫۴۰ |
| ۷ | چند بندی | ۳۰ | ۰٫۲۴ |
| ۸ | مثنوی | ۶ | ۰٫۰۵ |