خاقانی

خاقانی

غزل شمارهٔ ۲۳۶

۱

این خود چه صورت است که من پای‌بست اویم

وین خود چه آفت است که من زیر دست اویم

۲

او زلف را بر غمم، دایم شکسته دارد

من دل شکسته زانم کاندر شکست اویم

۳

هر شب به سیر کویش از کوچهٔ خرابات

نعره زنان برآیم یعنی که مست اویم

۴

یک شب وصال داد مرا قاصد خیالش

با آن بلند سرو که چون سایه پست اویم

۵

مانا که صبح صادق غماز بود اگر نه

این فتنه از که خاست که من هم نشست اویم

۶

آوازه شد به شهری و آگاه گشت شاهی

کو عشق‌دان من شد من بت‌پرست اویم

۷

خاقانیم که مرگم از زندگی است خوش‌تر

تا چون که نیست گردم داند که هست اویم

تصاویر و صوت

دیوان خاقانی شروانی، کتابفروشی خیام 2537 - حسان العجم افضل الدین ابراهیم بن علی خاقانی شروانی - تصویر ۴۳۶
دیوان خاقانی شروانی به اهتمام دکتر میر جلال‌الدین کزازی ـ ج ۲ (غزلها، قطعه ها، چارانه ها و سروده های عربی) - خاقانی شروانی - تصویر ۲۲۴
دیوان خاقانی شروانی (مطابق نسخه خطی ۷۶۳ هجری) - حسن العجم افضل الدین بدیل بن علی شروانی - تصویر ۴۶۷

نظرات

user_image
حمیدرضا
۱۴۰۰/۱۰/۱۰ - ۰۲:۴۸:۲۷
وزن غزل برای من غیرقابل محاسبه است. بسیاری از مصرعها بر وزن دوری «مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن» است. منتهی بعضی مصرعها بر وزن نامتداول «مفعول فاعلات مفاعیل فاعلاتن» هستند و در کل به جمعبندی نرسیدم. متن را با نسخهٔ چاپی تصحیح دکتر سید ضیاء الدین سجادی مقایسه کردم. عموما ایشان ترجیحات دیگری از نسخه‌های دیگر داشته‌اند ولی تقریباً تمامی همین متن را هم در حاشیه آورده‌اند. اما در کل ترجیحات ایشان هم مشکل من را حل نکرد.
user_image
سید علیرضا علویان
۱۴۰۳/۰۲/۲۲ - ۱۶:۵۷:۵۹
وزن این شعر «مفعول فاعلات مفاعیل فاعلاتن» است. خاقانی از این وزن کم‌کاربرد که عموماً با وزن مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن اشتباه گرفته می‌شود، در چند جا استفاده کرده است؛ مثلاً در قصیدهٔ «روزم فرو شد از غم [و] هم غمخوری ندارم». یکی از مواردی که در این وزن رخ می‌دهد تسکین (ابدال) در رکن دوم و سوم (فاعلات مفاعیل) است که باید به آن توجه داشت با وزن دوری «مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن» اشتباه گرفته نشود (اگرچه هردو عین هم هستند).