خیام

خداوند از احوال بندگان درتمام عمرشان اگاه است واگر درتمام عمرم قادر به درک بودم هیچوقت غصه نمیخوردم

نسخه بهتر و به اصل نزدیکتری از این رباعی را خدمتتان می نویسم :در گوش دلم گفت فلک پنهانیحکمی که بود قضا ز من میدانی ؟در گردش خود اگر مرا دست بدیخود را برهاندمی ز سرگردانی

خیام یک ستاره شناس بوده است. وقتی که تمام اجرام آسمان که ما در برابر بزرگی آنها یک مولکول هم نیستیم بر روی حساب یک جاذبه یا قوانین دیگر در گردشند و اختیاری ندارند چگونه ما می توانیم اختیار داشته باشیم!؟ ... شاید تنها اختیار ما در جهان توانایی کنترل احساسات و نوع دیدگاهمان به جهان باشد. ما اختیار کالبد خود را مطلقا نداریم متولد می شویم پیر می شویم و می میریم به عبارتی در این جهان مانند یک ذره یا یک مگس مدتی می چرخیم و نمی دانیم به کجا می رویم اما اگر به درونمان بنگریم می دانیم به کجا می رویم جهانِ پس از مرگی اگر وجود داشته باشد ادامه روند همین زندگی الان ماست اگر بهشت را می خواهیم اول بهشت را باید در درونمان بسازیم. خودِ ما همین الان می دانیم در بهشت هستیم یا در دوزخ. ... درونمان خشم و کینه و نفرت است یا صفا و زلالی؟ مولوی می گوید برای رسیدن به عشق باید ذره ای کینه در وجودت نماند (رو سینه را چون سینه‌ها هفت آب شو از کینه‌ها / وآنگه شراب عشق را پیمانه شو پیمانه شو)

منظور خیام از بیت اول این است:مرا مقصر چیزی ندان که قضا و حکم پروردگار است و از من ناراحت نباشو منظور خیام از بیت دوم این است:من(فلک)هم از جبر سرنوشت سردرگم و حیران شده ام.

مردم باستان این اعتقاد را داشتند که سرنوشت آدمی از روی موقعیت ستارگان قابل پیش بینی است و این اوضاع کواکب است که اقبال و سرنوشت آدمیان را رقم می زند. حتی بعضی ها با مشاهده موقعیت ستارگان به پیشگویی می پرداختند. خیام در این رباعی این اعتقاد خرافی را نفی می کتد.خیام همواره به وضوح تمام اعتقاد های خرافی و دینی را نفی کرده و به این اعتقادات طعنه زده است.

حکیم داره به جبر اشاره میکنه و از طرفی داره به خودش دلداری میده که در واقع قصد مخاطبه. میگه خود فلک هم ناتوان در مقابل تصمیم خداوند پس زیاد فلک رو مسبب مشکلات ندونیم. و مشخصه زمانی که این رباعی رو گفته در آرامش بوده. چونکه یه جای دیگه از روی ناراحتی میگه ای چرخ فلک خرابی از کینه توست. بیدادگری شیوه دیرینه توست.

دوستان من نمیدام چرا عده ای سعی دارند که گفته های نابغه بزرگ تاریخ ایران زمین خیام را که اصلا به خدا و مذهب و عرفان که خود اسلام منهای دخالت در سیاست است اعتقادی نداشته اسست بطرف خدا و مذهب یا بلخی ببرند. عقاید خیام و بلخی در دو قطب مخالف قرار دارند. خیام یک دانشمند - فیلوف و شاعر است در صورتیکه بلخی یک مبلغ دینی و شاعر مذهبی است.

خیام از جمله شاعران تقدیر گرا بود شعر خیام لبریز از زیبایی ذاتی است و در رباعیات شاعر نیشابوری ابیات این چنینی بسیار است نمونه آن آن روز که توسن فلک زین کردند آرایش مشتری و پروین کردند این بود نصیب ما زدیوان قضا ما را چه گنه قسمت ما این کردند

خیلی کنجکاوم که کسی فرق این تقدیـر گرایی را با نگرش اشعری توضیح دهد. و این که این نوع نگاه از چه می آید؟ از جمله چهارپاره هاییست که از چند نظرگاه متضاد میتوان به آن نگریست.

قابل توجه خرافه پرستای مدرن که سنگ کائنات رو به سینه میزنن

  " سَرگردانی "   در گوشِ دلم  گفت  فَلَک  پنهانی حُکمی که قضا بود  زِ من  می­دانی   در گردشِ خویش  اگر  مرا  دست بُدی خود را  بِرَهاندَمی  زِ سَرگردانی   - در گوشِ دلم گفت: به من الهام شد - فَلَک: این کره خاکی که همیشه در حال گردش است هم به دور خود و هم به دور خورشید، روزگار - حُکم: سرنوشت، تقدیر - قضا بود: نوشته شده بود، از پیش تعیین شده بودپ - گردشِ خویش: سردرگمی، روزمرگی - مرا دست  بُدی: توانایی تغییر دادن را داشتم - بِرَهاندَمی: خودم را رها (آزاد) می کردم - سَرگردان:  اسیرِ روزمرگی، کسی که در بندِ منِ ذهنی خویش گرفتار است و راهِ زندگی  را گم کرده است   برداشت آزاد: در قدیم این باور وجود داشت که از روی موقعیت ستارگان می توان سرنوشتِ انسانها را پیش بینی کرد که حکیم عمر خیام بعنوان یک اخترشناس با این رباعی این باور را نفی می کند. وقتی ستارگان و سیاراتِ آسمان بر روی برنامه و قوانین دقیق در گردش هستند و از خود هیچ اختیاری ندارند، چگونه ما که در برابرِ آنها هیچ هم نیستیم، می توانیم در این جهانِ بیرونی از خود اختیاری داشته باشیم! تمامی اختیاراتِ ما به جهانِ درونِ ما باز می گردد. جهان درونی، جایگاه احساسات، یافته ها، خرد ، معرفت و از همه مهمتر عشق است. در جهانِ بیرون است که ما به دنیا می آییم، پیر می شویم و می میریم. در واقع همچون مگسی سردرگم مدتی چرخیده و سپس از بین می رویم. ولی اگر به جهانِ درون بنگریم خواهیم یافت که خودِ واقعیمان کیست، از کجا آمده ایم و آمدنِ ما بهرِ چه بوده است. خواهیم یافت که زندگی، تنها چند روزِ این دنیا نبوده و تا زمانی که خدا  خدایی می کند، ادامه خواهد داشت. جهانِ درون است که بودن در بهشت و جهنم را برای ما رقم می زند نه جهانِ بیرون. بنابراین مادامیکه که در سرگردانی و بندِ منِ ذهنیی که به دنبال عواملی بیرونی است،  باشیم، امکان بازگشت به درون و چشیدن طعمِ خوشبختی را نخواهیم یافت.    جامِ مِی و خونِ دل  هریک  به کسی دادند در دایره­ یِ قِسمت  اوضاع چنین باشد   در کارِ گُلاب و گُل  حُکمِ ازلی این بود کاین شاهدِ بازاری  وآن  پرده نشین باشد دیوان حافظ » غزل ۱۶۱   - جامِ مِی: نمادِ شادخواری - خونِ دل: نمادِ غمخواری - جامِ مِی و خونِ دل  هریک  به کسی دادند / در دایره ­یِ قِسمت  اوضاع چنین باشد: شادمانی کردن را به یکی و غمخواری را به یکی دیگر داده اند. قسمت هرکسی چیزی شده و این قانونی است که از آغاز پیدایش هستی بوده و همیشه خواهد بود. خداوند ازهرکس براساسِ نقشی که برای او در نظر گرفته و استعداد وامکاناتی که دارد، انتظاردارد که تا به بهترین وجه ایفای نقش کند   - در کارِ گُلاب و گُل  حُکمِ ازلی این بود / کاین شاهدِ بازاری  وآن  پرده نشین باشد: بسیاری از مسائل جهانِ بیرون، خارج از اختیار و اراده ی ما است. به هرکسی نقشی داده شده که باید آن نقش را به خوبی بازی کند. گُل نمی تواند از پرده نشینی خود (اشاره به غنچه دارد) و بازاری بودنِ گُلاب دلگیر باشد. خواستِ خداوند این بوده و باید پذیرفت. به گفته یِ علی (ع): تو جهانِ درونِ (سیرتِ) خود را زیبا کن، خداوند جهانِ بیرونِ (صورتِ) تو را زیبا خواهد کرد.

خدایش عجب حرفی زده  یعنی هر کس میگه سرنوشت و تقدیرش بدونه  دیگه سرگردون حیرون ناراحت نیست دیگه حرص جوش نمی خوره چون آخرش تقدیرش اینه

با سلام و عرض ادب و احترام محضر فرهیختگان عزیز،، گنجور،،   ‏باسلام گر با می و مطرب دل خود شاد کنییا با صنمــــی  دل  ز غم  آزاد کنـــی از جـور زمان خلاص گشتن هیهاتجز اینکه دلـــی خراب  آباد کنــــی   رباعی  ،دیوان ابوتراب عبودی