خیام

سیر ِ تطور ِ انگور به این شکل است:اول که نارس و جوان است: غورهبعد که رسیده و مطلوب است: انگوربعد که پلاسیده و کهنه شد: مویز (که در این شعر مِیویز نوشته شده)آن بی خبران به غوره میویز شدند یعنی از نوجوانی دچار پیری شدند! به عبارتی خیری از زندگی ندیدند!آنان که اسیر ِ عقل و تمییز شدند، عمرشان را سر ِ هست و نیست (فلان چیز وجود ندارد و فلان چیز وجود ندارد و از این بحث های کلامی و عقلی و ...) تباه کردند! تو که آگاه و با خبر هستی برو و آب ِ انگور را انتخاب کن که این نا آگاه ها و بی خبر ها (همین ها که اسیر عقل و تمییز شدند) از غوره گی مویز شدند!

ضمن تایید نظرات دوست گرامی سهیل قاسمی باید اضافه کنم؛ این رباعی خیام رباعی بسیار پر محتوای است که من به شخصه معنی آن را تنها پس از مطالعه کتاب"غروب بت ها " ی نیچه درک کردم.نیچه نیز به مانند خیام مراحل رشد فلسفی بشر را تقسیم بندی کرده است.نیچه مراحل رشد فلسفی انسان را با مراحل شبانه روز استعاره کرده و لفظ "نیم روز" را برای رشد کامل فلسفی انسان بکار برده است ، خیام همین مراحل را با محصولات مختلف درخت انگور استعاره کرده و لفظ "شراب" را برای رشد کامل فلسفی انسان بکار برده است.اما شراب چه ویژگی دارد که دیگر محصولات درخت انگور ندارند؟ ویژگی بارز شراب این است که از گزند گذر زمان در امان است و هر چقدر از عمر آن بگذرد بر ارزش آن افزوده می شود درست مانند اشعار خود خیام که تاریخ انقضا ندارند.اما در باب عظمت جایگاه فکری خیام؛نیچه خود در باب کمالات خود می گوید:"بلند پروازی من آن است که در ده جمله چیزی را بگویم که کسی دیگر در یک کتاب می گوید، که کسی در یک کتاب هم نمی گوید."اما خیام کسی است که یک کتاب اندیشمند بزرگی همچون نیچه را در یک رباعی خلاصه کرده است!

متن بیت دوم رباعی شماره ۳۹ از مجموعه رباعیات استاد دکتر الهی قمشه ای: رو بی خبرا تو آب انگور گزین کان بی خبران به غوره میویز شدند