خیام

درود بر همه قبل از این که، این رباعی را معنی کنم. لازم است بطور خیلی مختصر به زمان عمر خیام نیشابوری، اشاره کنم. این شخصیت نادرِ روزگار، در سال ۴۲۷ شمسی به دنیا آمده و در سال ۵۱۰ شمسی فوت کرده است. دانشمندان کیهان شناس در زمان حال اعلام کرده اند. کائنات بقدری عظیم هست که فقط ۴/۵ در صد آن تا بحال شناسایی شده و هنوز ۹۵/۵ درصد آن شناسایی نشده است. حالا شما حدس بزنید، در زمان خیام، از این عظمت کیهان، بغیر از خیام، برای سایر افراد، چقدر شناخته شده بوده است؟!. خیام؛ منجم، فیلسوف، ریاضی دان، شاعر، موسیقی دان و بطور کلی "همه چیزدان" بوده، ضمن اینکه شاگردانی داشته، بطور عام با مردم هم در تماس بوده و زندگی می کرده است. افراد مختلفی در همه زمانها، وجود داشته و دارد که با سواد تک بعدی، بدون اینکه از ادیان و عقاید دیگران و یا علوم مختلف زمان خود اطلاع داشته باشند، فقط به کتاب و عقاید خود می چسبند و می گویند: اِلّا و بِلّا وضعیت عالم و آدم و کل کائنات همین است و بس. خیام این رباعی را برای آرامش مردم و فیصله دادن به همچون بحث ها، گفته است. معنی ساده: هر چه در دنیا هست، مصداق و دلایل معتبر از چگونگی بوجود آمدن آنها، در دست نیست. در همه چیزهایی که در دنیا وجود دارد؛ ممکن است؛ عیب، ایراد و نقصان وجود داشته باشد. [فرقی به حال دنیا ندارد که] فکر کنید؛ چیزهایی که در دنیا وجود ندارد، موجود هست، و یا چیزهایی که در دنیا وجود دارد، موجود نیست. منظوراصلی : بود و نبود دارایی های کائنات به شما مربوط نمی شود. برای اینکه، عامل بوجود آورنده و گرداننده ی کائنات شما نیستید و کائنات فقط برای شما بوجود نیامده است که ایراد بگیرید؛ چرا این هست، آن نیست، این درسته و آن نادرست است ( بقول ترک ها: کائنات بودور که وار = کائنات همینه که هست). تفسیر کوتاه: با هست و نیستِ، درست یا نادرست بودن کارهای کائنات، کاری نداشته باشید، شما خود نیز، جزو کائنات هستید. همچنانکه همه عوامل دنیا - مثل یک مجموعه چرخ دنده- در پی کار خود هستند. شما هم مثل سایر عوامل دنیا، در پی کار و زندگی خود باشید. به وظایف و رسالت خود عمل کنید. پاپیچ دیگران و دیگر عوامل کائنات نباشید. توضیح: عبارتِ "ز هر چه هست" در اینجا؛ مایملک، شیئ، دارایی و هرآنچه در کائنات وجود دارد. انگار = فرض کن، تصور کن، فکر کن. پندار = بپندار، گمان ببر، خیال کن. باد بدست= باد در دست، باد در مشت. کنایه از بی نتیجه بودن، نامعلوم بودن.

مصرع اول: از هرچه در عالم هست [در نهایت] چیزی نخواهد ماند بجز باد به دست [باد به دست کنایه از بر باد رفتن و ناپایدار بودن است] - مصرع دوم: زیرا هر چیزی که در عالم هست دارای نقصان و شکست است و جاودان نیست.

مصرع اول: از اینرو فرض کن هرچه اکنون وجود ندارد و در عالم نیست، وجود دارد مصرع دوم: و تصور کن هرآنچه اکنون وجود دارد و در عالم هست، وجود ندارد