خیام

قد فرسوده ی ما مانند گردوناشک ما مثل جیحونرنج بیهوده ما مث اتیش دوزخوقت اسوده ی ما مث فردوس

دوزخ شرری ز آتش سینه ماستجنت اثری زین دل گنجینه ماستفارغ ز بهشت و دوزخ ای دل خوش باشبا درد و غمش که یار دیرینه ماست رباعی شماره ۶۶ از ابوسعید ابوالخیر (عارف و شاعر قرن چهارم و پنجم)

گردون کمری ز عمر فرسوده ماستدریا اثری ز اشک آلوده ماستدوزخ شرری ز رنج بیهوده ماستفردوس دمی ز وقت آسوده ماست رباعی شماره ۶۵ از ابوسعید ابوالخیر(عارف و شاعر قرن چهارم و پنجم)

متن صحیح رباعی: گردون نِگَری ز قد فرسودهٔ ماستجیحون اثری ز اشکِ پالودهٔ ماستدوزخ شَرَری زرنجِ بیهودهٔ ماستفردوس دمی زِ وقتِ آسودهٔ ماست

نگر. [ ن ِ گ َ ] (اِ) نمونه . انموذج . (فرهنگ فارسی معین ) : گردون نگری ز عمر فرسوده ٔ ماست جیحون اثری ز اشک پالوده ٔ ماست . (منسوب به خیام از فرهنگ فارسی معین ).

باسلام درواقع شاعر چرخه ای از وجود آدم نشون داده  که دون نگری  کوته نظری  یا زاویه دید  نگرش و جهان بینی معیوب من که  باعث رنج و فرسودگی تحلیل رفتی بیماری من می‌شود  از طرفی بازتاب  کلی آن دوزخ و بهشتی ک خلق می‌شود برای آدم 

سلام عرض ادب خدمت تک تک شما! معنی رباعی گردون نِگَری ز قدّ‌ِ فرسودهٔ ماست: گردون نِگَری: گردش فلک و آسمان قدّ‌ِ فرسوده: قامت خمیده و فرسوده معنی: خمیدگی و فرسودگی قامت ما، نشان‌دهنده‌ی گردش و گذر زمان و پیری ماست. جیحون اثری ز اشکِ پالودهٔ ماست: جیحون: نام رودی بزرگ در آسیای میانه اشکِ پالوده: اشک زلال و پاک معنی: رود جیحون، نمادی از اشک‌های زلال و پاک ماست که در طول زندگی ریخته‌ایم. دوزخ شَرَری ز رنجِ بیهودهٔ ماست: دوزخ: جهنم شَرَر: جرقه رنجِ بیهوده: رنج و سختی بی‌فایده معنی: جرقه‌های جهنم، نمادی از رنج و سختی‌های بی‌فایده‌ای است که در زندگی متحمل شده‌ایم. فردوس دمی زِ وقتِ آسودهٔ ماست: فردوس: بهشت وقتِ آسوده: زمان آرامش معنی: بهشت، لحظه‌ای از زمان آرامش و آسودگی ماست. جمع‌بندی: این رباعی به گذر زمان، سختی‌های زندگی و آرزوی آرامش می‌پردازد. شاعر می‌گوید که خمیدگی قامت ما نشان‌دهنده‌ی گذر زمان و پیری ماست، اشک‌های ما به عظمت رود جیحون است، رنج‌های ما جرقه‌های جهنم را می‌سازد و تنها آرزوی ما لحظه‌ای آرامش در بهشت است.  

با توجه به مفهوم مصاریع دیگر، احتمالا منظور شاعر نگاه دنیوی انسانها (گردون‌نگری) به دلیل کوتاهی، نقص اندیشه و رنج بیهوده بشر است که ماحصلش فرسوده شدن جسم و روح او در طول تاریخ بوده.

بنظر من که  خیلی مفهومش سادست، به این چرخه روزگاربنگری از قامت خمیده ما حاصل شده ودر کنارش جیحون رو همانند میگره که اون هم به این راحتی جیحون نشده و  در حقیقت همین رنجهای بیهوده ای که کشیدی دوزخ تو بوده که در پایان با یک بیت دیگه تکمیلش میکنه:خیلی صریح وساده میگه: دمی که آسوده بگذرانی اون فردوس توست.

رود جیحون اثر کوچکی است از اشکهای ما  ودوزخ با آن شرح و تفصیل در مقابل رنج بیهوده ما مانند جرقه ای است و بهشت نیز لحظه ای از زمان آرامش  دنیوی ما محسوب میشود.

انسان با تجربه کردن بالغ می شود. سختی کشیدن با تجربه کردن متفاوت است.

سلام من همه کامنت ها رو خوندم ولی هیچکس معنی درست رو نگفت بنظر من منظور خیام با توجه به ایدولوژی که داشته اینه که با توجه به مثال هایی که میزنه منظورش اینه که خود انسان و اتفاقاتی ک در درونش میوفته خیلی مهم تر از چیزها و اتفاقاتی هست که در بیرون وجود داره و در کل به این اشاره داره که خودتو دریاب در مصرع اول میگه گردون نگری ز قد فرسوده ماست یعنی گذر عمر ما ک باعث خمیدگی قامتمون میشه خیلی مهم تر از کل گردون هستش و منظور اینه که عمر خودمون رو تباه نکنیم و خوش باشیم در مصرع بعدی منظور اینه ی قطر اشک خود انسان مهم تر از یک رود آبه در مصرع بعدی میگه یک لحظه رنج ما از کل دوزخ مهم تره و نباید الکی رنجیده بشیم و مصرع بعدی میگه اگه یک لحظه خوشحال باشیم از کل بهشت مهم تره درکل خیام به چیزی که براش ثابت نشده اعتقادی نداره برای همین میگه که حال رو دریاب بقیه چیزها مهم نیست