
میلی
میرزا قلی میلی مشهدی یا هروی متخلص به «میلی» از شاعران مکتب وقوع است. از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست ولی میدانیم که در جوانی به سال ۹۸۳ یا ۹۸۴ قمری چشم از جهان پوشیده است. این سخنور را گاه به هرات هم منسوب داشتهاند که در دورهٔ صفویان مرکز خراسان و محل تجمع فضلا، شعرا و هنرمندان بوده است ولی بیشتر تذکرههای معتبر عصری، وی را مشهدیالاصل نوشتهاند. برخی نیز تنها به ذکر این نکته که از طایفۀ تکلّو یا ترک بوده است، بسنده کرده یا نام زادگاهش را فروگذاشتهاند.
میلی مشهدی بسیار سفر کرده است: از مشهد به سبزوار، از آنجا به دارالسلطنهٔ قزوین ، سپس به گیلان، بعد از آن به خراسان، نهایتاً به هند رفته است و به مداحیِ حاکمانِ کوچک و بزرگ عمر گذرانیده است.
گویا «او را با خواجه حسین ثنایی و غزالی و وحشی و ولی مشاعرات و مباحثات در ایران و هند بوده …».
دستِ آخر هم یکی از همان ممدوحان -نورنگخان، از گماشتگانِ جلال الدین اکبرشاهِ گورکانی- میلی را زهر خورانده است. همان زمان جسدِ او را به مشهد آوردهاند. گورِ او در «حدود صدمتری شمال شرقی ساختمان ایستگاه راه آهن مشهد» بوده است که در توسعهٔ راهآهن مشهد تخریب شد.
در سالهای اخیر نیز استاد فقید، محمد قهرمان اشعار او را جمعآوری و تصحیح کرد و همراه با شرححال وی با عنوان «دیوان میلی مشهدی (از گویندگان مکتب وقوع)» چاپ کرد.
آمار
ردیف | وزن | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) | ۷۱۷ | ۲۱٫۰۰ |
۲ | مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۶۱۷ | ۱۸٫۰۷ |
۳ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) | ۵۵۸ | ۱۶٫۳۴ |
۴ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) | ۳۳۴ | ۹٫۷۸ |
۵ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۲۴۵ | ۷٫۱۸ |
۶ | مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) | ۲۳۰ | ۶٫۷۴ |
۷ | فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم) | ۱۷۰ | ۴٫۹۸ |
۸ | فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) | ۸۳ | ۲٫۴۳ |
۹ | مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف) | ۷۵ | ۲٫۲۰ |
۱۰ | مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) | ۷۰ | ۲٫۰۵ |
۱۱ | مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) | ۵۵ | ۱٫۶۱ |
۱۲ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی) | ۴۳ | ۱٫۲۶ |
۱۳ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) | ۴۰ | ۱٫۱۷ |
۱۴ | فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن (رمل مثمن مشکول) | ۳۸ | ۱٫۱۱ |
۱۵ | فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) | ۲۹ | ۰٫۸۵ |
۱۶ | مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم) | ۲۱ | ۰٫۶۲ |
۱۷ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون) | ۱۹ | ۰٫۵۶ |
۱۸ | مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون) | ۱۸ | ۰٫۵۳ |
۱۹ | مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب) | ۱۸ | ۰٫۵۳ |
۲۰ | مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب) | ۱۳ | ۰٫۳۸ |
۲۱ | فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف) | ۱۱ | ۰٫۳۲ |
۲۲ | مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور) | ۵ | ۰٫۱۵ |
۲۳ | فاعلُ فاعلُ فاعلُ فاعلُ فع | ۵ | ۰٫۱۵ |
ردیف | قالب شعری | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | غزل | ۱٬۷۲۸ | ۵۰٫۶۲ |
۲ | قصیده | ۱٬۴۱۶ | ۴۱٫۴۸ |
۳ | ترکیب بند | ۱۰۲ | ۲٫۹۹ |
۴ | غزل/قصیده/قطعه | ۶۶ | ۱٫۹۳ |
۵ | ترجیع بند | ۶۰ | ۱٫۷۶ |
۶ | رباعی | ۴۰ | ۱٫۱۷ |
۷ | تک بیت | ۲ | ۰٫۰۶ |
منابع کاغذی
