میلی

میلی

میرزا قلی میلی مشهدی یا هروی متخلص به «میلی» از شاعران مکتب وقوع است. از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست ولی می‌دانیم که در جوانی به سال ۹۸۳ یا ۹۸۴ قمری چشم از جهان پوشیده است. این سخنور را گاه به هرات هم منسوب داشته‌اند که در دورهٔ صفویان مرکز خراسان و محل تجمع فضلا، شعرا و هنرمندان بوده است ولی بیشتر تذکره‌های معتبر عصری، وی را مشهدی‌الاصل نوشته‌اند. برخی نیز تنها به ذکر این نکته که از طایفۀ تکلّو یا ترک بوده است، بسنده کرده یا نام زادگاهش را فروگذاشته‌اند. میلی مشهدی بسیار سفر کرده است: از مشهد به سبزوار، از آن­جا به دارالسلطنهٔ قزوین ، سپس به گیلان، بعد از آن به خراسان، نهایتاً به هند رفته است و به مداحیِ حاکمانِ کوچک و بزرگ عمر گذرانیده است. گویا «او را با خواجه حسین ثنایی و غزالی و وحشی و ولی مشاعرات و مباحثات در ایران و هند بوده …». دستِ آخر هم یکی از همان ممدوحان -نورنگ­خان، از گماشتگانِ جلال­ الدین اکبرشاهِ گورکانی- میلی را زهر خورانده است. همان زمان جسدِ او را به مشهد آورده‌اند. گورِ او در «حدود صدمتری شمال شرقی ساختمان ایستگاه راه ­آهن مشهد» بوده است که در توسعهٔ راه‌آهن مشهد تخریب شد. در سال‌های اخیر نیز استاد فقید، محمد قهرمان اشعار او را جمع‌آوری و تصحیح کرد و همراه با شرح‌حال وی با عنوان «دیوان میلی مشهدی (از گویندگان مکتب وقوع)» چاپ کرد.
آمار
ردیفوزنتعداد ابیاتدرصد از کل
۱مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)۷۱۷۲۱٫۰۰
۲مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)۶۱۷۱۸٫۰۷
۳فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)۵۵۸۱۶٫۳۴
۴فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)۳۳۴۹٫۷۸
۵مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)۲۴۵۷٫۱۸
۶مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)۲۳۰۶٫۷۴
۷فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم)۱۷۰۴٫۹۸
۸فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)۸۳۲٫۴۳
۹مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)۷۵۲٫۲۰
۱۰مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)۷۰۲٫۰۵
۱۱مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)۵۵۱٫۶۱
۱۲فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)۴۳۱٫۲۶
۱۳مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)۴۰۱٫۱۷
۱۴فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن (رمل مثمن مشکول)۳۸۱٫۱۱
۱۵فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)۲۹۰٫۸۵
۱۶مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم)۲۱۰٫۶۲
۱۷مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون)۱۹۰٫۵۶
۱۸مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون)۱۸۰٫۵۳
۱۹مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب)۱۸۰٫۵۳
۲۰مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب)۱۳۰٫۳۸
۲۱فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف)۱۱۰٫۳۲
۲۲مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)۵۰٫۱۵
۲۳فاعلُ فاعلُ فاعلُ فاعلُ فع۵۰٫۱۵
ردیفقالب شعریتعداد ابیاتدرصد از کل
۱غزل۱٬۷۲۸۵۰٫۶۲
۲قصیده۱٬۴۱۶۴۱٫۴۸
۳ترکیب بند۱۰۲۲٫۹۹
۴غزل/قصیده/قطعه۶۶۱٫۹۳
۵ترجیع بند۶۰۱٫۷۶
۶رباعی۴۰۱٫۱۷
۷تک بیت۲۰٫۰۶
منابع کاغذی
میلی