مولانا

خواب معمولاً در ادبیات عرفانی ابزار شهود هست. به ویژه خواب های غیر طبیعی که بر شخص وارد میشن. همونطور که در داستان پادشاه و کنیز هم ناگهان خوابی بر پادشاه عارض میشه و همونجا پیری رو میبینه.البته به نظر میرسه خواب در دیوان شمس بیشتر ناظر به غفلت از معنویات هست، اما دیوان شمس از اون دسته آثاری هست که به دلایل زیادی متفاوت هست و بررسی موضوعی اون به این شکل دشوار. ولی در مثنوی و سایر متون عرفانی خواب به عنوان ابزاری برای شهود به کار میره.در 2-3 بیت آخر هم به آیه معروف «...الست بربّکم قالوا بلی...» اشاره می کنه. هر چند آیه در مورد تایید آدمیزاد هست، اما مولوی طبق اندیشه های عرفانی خودش سنگ و چوب رو هم در این «بلی» گفتن شریک می کنه تا مقدمه ای باشه برای داستان معروف ستون حنانه که مولوی ظاهرا به شدت بهش علاقه مند بوده. معمولا صوفیه معتقد بودن تمام هستی تجلی معشوق هست و تفکر زیبای مبتنی بر تساهل و تسامح و عاشق بودن بر همه عالم ناشی از همین تفکر هست.

همون وقتی که پیر چنگی بخواب رفته بود و در صحرای جان سیر میکرد خداوند بر عمر خوابی فرستاد بطوریکه نمیتونست جلوی خواب رفتنش رو بگیره و بخودش گفت این خواب بیموقع حتما دلیلی دارهآن زمان حق بر عمر خوابی گماشتتا که خویش از خواب نتوانست داشتدر عجب افتاد کین معهود نیستاین ز غیب افتاد بی مقصود نیستبه محض اینکه سرش روی بالش گذاشت خوابش برد و در خواب از خداوند ندایی امد و او با گوش جانش ان راشنید اون ندایی که اصل هر بانگ و نواییه و مابقی اصوات عالم فرع اون هستند سر نهاد و خواب بردش خواب دیدکامدش از حق ندا جانش شنیدآن ندایی کاصل هر بانگ و نواستخود ندا آنست و این باقی صداستاین ندای خداوندی بزبان خاصی نیست بطوریکه ترک و کرد و پارسی و یاعرب زبان هم این ندا را بدون گوش و لب میفهمند و درک میکنند ..برای فهمیدن این ندا حتی نیازی به اقوام ادمی مانند ترک و تاجیک و زنگی هم نیست این ندای الهی رو چوب و سنگ هم میفهمند ترک و کرد و پارسی‌گو و عربفهم کرده آن ندا بی‌گوش و لبخود چه جای ترک و تاجیکست و زنگفهم کردست آن ندا را چوب و سنگهر لحظه از حضرت حق این ندای الست میرسد که بواسطه این دم الهی تمام موجودات و وابسته های انان خلق میشوند و در خلقت ابقا میشوند ...اشاره است به آیه شریفه:: { ألستُ بربّکم} عالم الست، از آیه کریمه قرآن گرفته شده است که می فرماید: {ألستُ بربّکم قالوا بلی} این عالم، دهلیز و تنگناست. در عالم الست خداوند با زبان وجود صحبت کرد. وجود، زبان دارد و اساسا زبان، از آنِ وجود است. انسان ها در عالم الست به زبان وجود، با تمام هستی خود این صدای {الست بربکم قالوا بلی} را درک کردند. وجود خودشان گوش بود و این صدا را از مکمن غیب شنیدند.الست بربکم یعنی شما «ربّ» نیستید. شما پرتو من هستید ذات من نیستید ......... همه انسان ها با بلی گفتن اقرار به ربوبیت حضرت حق کردند معنی الست بربکم عجز وجودی نسبت به ذات حق تبارک و تعالی است. در آن عالم، اعتراف کردند و سپس تنزل کردند و آمدند به این عالم که پر است از محدودیت ها و تنگناها؛ که باید از این منفذ تنگ عالم عبور کنند. عالم ازل و الست یکی است و اگر «الست» به کار می بریم به لحاظ این است که در قرآن به کار رفته است. به این پرسش ازلی که مگر من خدای شما نیستم
پاسخ دادند و «بلی» گفتند.هر دمی از وی همی‌آید الستجوهر و اعراض می‌گردند هستگرچه از موجودات مخلوق و سنگ و چوب جواب بلی را نمیشنویم اما بوجود امدنشان و سرازیر شدنشان از عدم خود اقرار عملی و بلی گفتن است... مولانا در بیت اخر میفرماید اگر از فهم چوب و سنگ حرف زدم و در بیان اونها قصه سرایی کردم تو هوشیار باش و بمعنی و روح کلام خوب توجه کن زانچ گفتم من ز فهم سنگ و چوبدر بیانش قصه‌ای هش‌دار خوب