مولانا

مولانا

بخش ۳۲ - تهدید فرستادن سلیمان علیه‌السلام پیش بلقیس کی اصرار میندیش بر شرک و تاخیر مکن

۱

هین بیا بلقیس ورنه بد شود

لشکرت خصمت شود مرتد شود

۲

پرده‌دار تو درت را بر کند

جان تو با تو به جان خصمی کند

۳

جمله ذرات زمین و آسمان

لشکر حق‌اند گاه امتحان

۴

باد را دیدی که با عادان چه کرد

آب را دیدی که در طوفان چه کرد

۵

آنچ بر فرعون زد آن بحر کین

وآنچ با قارون نمودست این زمین

۶

وآنچ آن بابیل با آن پیل کرد

وآنچ پشه کلهٔ نمرود خورد

۷

وآنک سنگ انداخت داودی بدست

گشت شصد پاره و لشکر شکست

۸

سنگ می‌بارید بر اعدای لوط

تا که در آب سیه خوردند غوط

۹

گر بگویم از جمادات جهان

عاقلانه یاری پیغامبران

۱۰

مثنوی چندان شود که چل شتر

گر کشد عاجز شود از بار پر

۱۱

دست بر کافر گواهی می‌دهد

لشکر حق می‌شود سر می‌نهد

۱۲

ای نموده ضد حق در فعل درس

در میان لشکر اویی بترس

۱۳

جزو جزوت لشکر او در وفاق

مر ترا اکنون مطیع‌اند از نفاق

۱۴

گر بگوید چشم را کو را فشار

درد چشم از تو بر آرد صد دمار

۱۵

ور به دندان گوید او بنما وبال

پس ببینی تو ز دندان گوشمال

۱۶

باز کن طب را بخوان باب العلل

تا ببینی لشکر تن را عمل

۱۷

چونک جان جان هر چیزی ویست

دشمنی با جان جان آسان کیست

۱۸

خود رها کن لشکر دیو و پری

کز میان جان کنندم صفدری

۱۹

ملک را بگذار بلقیس از نخست

چون مرا یابی همه ملک آن تست

۲۰

خود بدانی چون بر من آمدی

که تو بی من نقش گرمابه بدی

۲۱

نقش اگر خود نقش سلطان یا غنیست

صورتست از جان خود بی چاشنیست

۲۲

زینت او از برای دیگران

باز کرده بیهده چشم و دهان

۲۳

ای تو در بیگار خود را باخته

دیگران را تو ز خود نشناخته

۲۴

تو به هر صورت که آیی بیستی

که منم این والله آن تو نیستی

۲۵

یک زمان تنها بمانی تو ز خلق

در غم و اندیشه مانی تا به حلق

۲۶

این تو کی باشی که تو آن اوحدی

که خوش و زیبا و سرمست خودی

۲۷

مرغ خویشی صید خویشی دام خویش

صدر خویشی فرش خویشی بام خویش

۲۸

جوهر آن باشد که قایم با خودست

آن عرض باشد که فرع او شدست

۲۹

گر تو آدم‌زاده‌ای چون او نشین

جمله ذریات را در خود ببین

۳۰

چیست اندر خم که اندر نهر نیست

چیست اندر خانه کاندر شهر نیست

۳۱

این جهان خمست و دل چون جوی آب

این جهان حجره‌ست و دل شهر عجاب

تصاویر و صوت

مثنوی نسخهٔ قونیه، کاتب محمد بن عبدالله القونوی، پایان کتابت ۶۷۷ ه.ق » تصویر 351
مثنوی معنوی ( دفتر سوم و چهارم )  بر اساس آخرین تصحیح نیکلسون و مقابله با نسخهٔ قونیه به کوشش حسن لاهوتی - جلال الدین محمد بن محمد مولوی - تصویر ۳۰۹
مبینا جهانشاهی :

نظرات

user_image
ناشناس
۱۳۸۷/۰۵/۲۴ - ۱۱:۴۹:۲۰
بیت 29 ذرات طبق متون دیگربیت 30 کاندر نوشته اندخوب است دراینجا تاملی داشته باشیم در چند بیت از این بخش:ای تو در پیکار خود را باختهدیگران را تو زخود نشناختهآیاممکن است که کسی خودرا از دیگران بازنشناسد؟بلی مثلاچه بسا برای دیگران دلسوزی میکنیم یا ازکسی حمایت میکنیم ولی از نظر روانشناسی دلسوزی وحمایت از خودمان است وحقیقتا برای دیگری نیست ومتوجه نیستیم این یعنی خود را از دیگران باز نشناختن وفردیت خودرا باختن که در اثر وابستگی روی میدهد(درشرائط وارستگی حمایت ودلسوزی شکل آگاهانه دارد)بیتی دیگر:تو به هر صورت که آئی بیستی(بایستی)که منم این والله آن تو نیستیدر این بیت همان معنی بیان شده که دراصطلاح امروزی ناخود یا من کاذب نامیده میشودوباعتبار خلق ودور از خالق شکل گرفته است ودر بیتی دیگر میگوید:این تو کی باشی که تو آن اوحدیکه خوش وزیبا وسرمست خودی الخدراین بیت به "خود اصلی" اشاره میکند که از خصوصیاتش واحد بودن صدر خویش وفرش وبام خویش .. بودن است (روح الهی است)مولوی روانشناس بزرگی است که روان انسان را از جهاتی بهتر از روانشناسان نامدار امروزی شناخته است
پاسخ: در مصرع دوم بیت 30 «که اندر» با «کاندر» جایگزین شد.
user_image
امین کیخا
۱۳۹۲/۱۰/۱۰ - ۱۱:۱۲:۱۹
غوط از غوطه است ولی نگارشش درست نیست یعنی غوط از گوت یا گود است و فارسی است باید غوت یا غوته نوشته شود .
user_image
فضل الله شهیدی
۱۳۹۳/۰۷/۰۵ - ۰۷:۴۵:۵۴
بنام اوای تو در بیگار خود را باختهدیگران را تو ز خود نشناختهتو به هر صورت که آیی بیستیکه منم این والله آن تو نیستییک زمان تنها بمانی تو ز خلقدر غم و اندیشه مانی تا به حلقاین تو کی باشی که تو آن اوحدیکه خوش و زیبا و سرمست خودیمرغ خویشی صید خویشی دام خویشصدر خویشی فرش خویشی بام خویشابیات بسیار جالبی است در باره اینکه هر کسی واحد ومنحصر به فرد است امااز نظر روانی بادیگران چنان آمیخته ایم که وجدت خودرا باخته ایم واز خود بیگانه گشته ایم ما در میان جمع گم شده ایم. طوریکه چه بسا خودرا از دیگران باز نمیشناسیم گفته میشود ضلالت یعنی گم شدگی آیا میتوانیم توجه کنیم که اغلب ما طوری وابسته به خلق هستیم که استغنای ما و فردیت ما دراین وابستگی گم شده است بیگانگی از اصل خود بیگانگی از پروردگار را بدنبال داردتوضیح بیشتررا میتوانید در این وبلاگ ملاحظه فرمائیدپیوند به وبگاه بیرونی
user_image
میترا
۱۳۹۴/۱۲/۱۲ - ۱۲:۴۹:۲۳
با سپاس از شرح بسیار جالب دوستان اگر غوطه دراصل از ریشه گود و گوت است وباید غوته نوشته شود پس واژه غ هم بهتر است همان گ نوشته شود و گوته یا گوده به جای غوطه گذاشته شود. به ویژه که وازه غ هم مانند ط اصلا در تلفظ و زبان پارسی نیست و هرگز نبوده و حتی امروز هم در تداول زبانی مانیست و همین مشکل بزرگ ما در سواد آموزی و نگارش دیکته است. کاش دست کم واژگانی را که ریشه پارسی دارند و به اشتباه به صورت معرب وارد زبان ما شده اند بپیراییم و مثلا به چای گزاردن گذاردن نگذاریم که وازه ذ هم اصلا در مخارج حروف پارسی به هیچ وجه وجود ندارد و لی کودکان بی گناه را مچبور می کنیم که میان گذاشتن با گذاردن مثلا در سپاسگزاری تفاوت قایل شوند و گذاشتن حتما باید با ذ باشد و اگر کودک گذاشتن را گزاشتن بنویسد حتما نمره از دست می دهد. کاش این موارد بیشتر بررسی شود. با سپاس
user_image
شهرام بنازاده
۱۳۹۵/۰۹/۱۱ - ۰۹:۳۷:۰۲
جزو جزوت لشکر از در وفاقمر ترا اکنون مطیع‌اند از نفاقاز در مصرع اول اشتباه تایپی است . "او" صحیح است
user_image
زهرا سلطانی نژاد
۱۳۹۷/۰۶/۰۸ - ۰۷:۲۵:۲۱
با سلامای تو در "پیکار" خود را باخته درست است نه "بیگار"در نسخه ی نیکلسون و کشف الابیات از قوام الدین خرمشاهیدفترچهارم بیت 803
user_image
برگ بی برگی
۱۳۹۸/۰۷/۲۱ - ۲۲:۱۶:۰۰
با درود بر عزیزان جانهین بیا بلقیس ورنه بد شودلشکرت خصمت شود مرتد شودبلقیس در اینجا میتواند هر انسانی باشد که با عنایات خدا یا زندگی حکمفرمای مملکت خویش اعم از تن خاکی و اصل جان خود میباشد و خدا میخواهد که این انسان به اصل خویشتن خود رجعت کند و در ابیات بعد اصل انسان را به او یادآوری میکند و خواستار وفای به عهد پیمانی که با او بسته است گردیده ، میگوید که اگر این نکنی اوضاعت بهم خواهد خورد چرا که لشگر این انسان که میتواند تمام ذرات و همچنین همه ابعاد وجودی او اعم از فکر ها ، جسم سالم و زیبا ، و روح و روان و هیجانات وی باشد ، همگی در مقابل این انسان صف آرایی نموده و به دشمنی سرسخت برای وی بدل گردند . این لشگر تا پیش از این درخدمت ارتقاء مادی و معنوی این انسان بوده است ولی طرح زندگی یا خدا این بوده است که تا زمانی معین و مشخص وبرای شناخت این جهان ماده انسان با چیزهای این جهانی آشنا گردد و آن هم صرفاً به منظور تامین خواسته ها و نیاز های ضروری و الان که وقت بازگشت به خدا فرا رسیده است ندای راجع الی ربک سر میدهد و میگوید در صورت نافرمانی تمامی این لشگری که در خدمت همه ابعاد وجودی تو بوده اند به دشمن بدل شده و اوضاعت را به هم میریزند و این طرح خداست تا انسان بیدار شده و وهم و گمان مبرد که این لشگر تا ابد در خدمت جسم و جان وی میباشد . اما حال که انسان مقاومت نمود و تسلیم نشد اتفاقی که خواهد افتاد این است که لشگری که روزی در خدمت انسان بوده است به آرامی یا ناگهانی هر یار روی یکی از هم هویت شدگی های انسان با این جهان ماده کار کرده و آن را از انسان می گیرد تا شاید او بیدار شده به اصل خود بازگردد روزی ممکنه سراغ پول و اموال بیاید یا روز دیگر مقام و منصبی را نشانه بگیرد یا همسر و عزیزی را از او بگیرد ، درصورت عدم تسلیم این لشگر به کار خود ادامه داده سراغ هم هویت شده دیگری رفته آنقدر به این کار ادامه میدهد تا سرانجام انسان را از این خواب ذهن بیدار کرده و انسان را وادار به تسلیم نماید و گوش کشان این دردها را بر انسان تحمیل میکند پس بهتر این باشد که انسان خود به خویشتن و هشیارانهدرد رهایی از هم هویت شدگی ها را پذیرفته و هر چه زودتر تسلیم گردد تا به آن آرامش مورد نظر دست یابد .مهر رخت سرشت من ، خاک درت بهشت من عشق تو سر نوشت من ، راحت من رضای تو
user_image
نسرین
۱۳۹۹/۱۲/۱۹ - ۰۰:۳۵:۱۳
درود بر خوانندگان گرامی گنجور ... این داستان یکی از روایت های ماندگار مولاناست که البته از رمز کل اقتباس شده . اینجا نکته ی ظریفی وجود داره که می گه : ما نیامدیم به این دنیا که فقط مدیریت کنیم بلکه ما آمده ایم تا خلق کنیم . بلقیس رو دعوت می کنه که نقش آدمیزاد بودن خودش رو ایفا کنه !..
user_image
امیر ش
۱۴۰۰/۰۴/۲۹ - ۰۲:۱۰:۱۱
ای تو در پیکار خود را باخته دیگران را تو زخود نشناخته  شاعر در اینجا به نکته جالبی اشاره می کند، از لحاظ فلسفی باختن خود به خود نوعی تناقض است. زیرا باختن نیاز به بازنده و برنده دارد و نمی شود که کسی خود را به خود ببازد. ولی با تفحص در ادبیات کهن و  عرفانی و قران متوجه می‌شویم که از این اصطلاح بارها استفاده شده و منظور از باختن خودبه‌خود، یعنی باختن *خود عالی* به *مادیات و خود دانی* است.  همچنین در قرآن نیز به این موضوع اشاره شده در آیه ۱۹ سوره زمر و سوره حشر این مطلب را می‌بینیم. مولانا در جای دیگر می فرمایند: در زمین دیگران خانه مکن کار خود کن کار بیگانه مکن کیست بیگانه؟ تن خاکی تو کز برای اوست غمناکی تو تا تو تن را چرب و شیرین میدهی گوهر جان را نیابی فربهی  
user_image
شهریار شاهین‌دژی
۱۴۰۱/۰۹/۲۳ - ۱۷:۲۴:۳۹
با سلام و درود بر عزیزان مصرع : جزو جزوت لشکر از در وفاق  شکل صحیحش به این صورت باید باشد: جزو جزوت لشکرِ او در وِفاق سپاس