مولانا

در برخی نسخه ها مصرع آخر به جای ((رو رو ای دل بجو زر به حرمدان خویش)) این مصرع ذکر شده است:(( رو رو ای دل بجو گل به گلستان خویش)) که به نظر اینجانب بسیار خوش در بیت می نشیند. یعنی اگر می خواهی شمس دین را که مانند گل است بجویی باید به گلستان (( تبریز)) سفرکنی....

باسلام. در سایت واژه کلمه حرمدان را با فتح "ح" و "ر" آورده است. درحالی که دکتر سروش به ضم "ح" و "ر" قرائت می کند. کدام درست است؟

پرسیده‌اند که:‌ حَرَمدان درست است یا حُرُمدان؟ در لغتنامهٔ پایانی دیوان شمس ج 7 نسخهٔ فرورانفر حُرُمدان نوشته شده است به معنی:کیسهٔ چرمی که به کمر می‌بسته‌اند و پول و نقد و غیره را در آن می‌ریخته‌اند، همیان. این واژه در آثار مولوی در ده مورد آمده است: 1) بود درویشی درون کشتی‌ای // ساخته از رخت مردی پشتی‌اییاوه شد همیان زر او خفته بود // جمله را جستند و او را هم نمودکین فقیر خفته را جوییم هم // کرد بیدارش ز غم صاحب‌درمکه درین کشتی حرمدان گم شدست // جمله را جستیم نتوانی تو رستمثنوی دفتر دوم 2) چونک حق و باطلی آمیختند // نقد و قلب اندر حرمدان ریختندپس محک می‌بایدش بگزیده‌ای // در حقایق امتحانها دیده‌ایمثنوی دفتر دوم 3) هله در ده می بگزیده که مهمان تو‌ام // ز پریشانی زلف تو پریشان توأم تلخ و شیرین لب ما را ز حرم بیرون آر // نقد ده نقد، که عبّاس حرمدان توأم آنچ دادی و بدیدی که بدان زنده شدم // مردهٔ جرعهٔ آن چشمهٔ حیوان توأم (عباس = گدای سمج = عباس دوسی)ترجیعات دیوان شمس4) زین فتنه و غوغایی آتش زده هر جایی // وز آتش و دود ما برخاسته ایوانیبا این همه سلطانی آن خصم مسلمانی // بربود به قهر از من در راه حرمدانیبگشاد حرمدانم بربود دل و جانم // آن کس که به پیش او جانی به یکی نانی غزل 2574 5) گر چه که صد شرط کنی بی‌همه شرطی بدهی // ز آنک تو بس بی‌طمعی زر به حرمدان نبری6) عشق تو گفت ای کیا در حرم ما بیا // تا نکند هیچ دزد قصد حرمدان توغزل 2244غزل 24557) ایمنیم از دزد و مکر راه زن // زانک چون زر در حرمدان توییمغزل 16738) کاسهٔ ارزاق پیاپی شده‌ست // کیسهٔ اقبال حرمدان ماستغزل 5049) حکایتی آورده اند، که پادشاهی بود و او را بنده‌ای بود خاص و مقرب عظیم چون آن بنده قصد سرای پادشاه کردی اهل حاجت قصه‌ها ونامه‌ها بدو دادندی که بر پادشاه عرض دار، او آنرا در چرمدان کردی ، چون در خدمت پادشاه رسیدی تاب جمال او برنتافتی ، پیش پادشاه مدهوش افتادی ، پادشاه در کیسه و جیب و چرمدان او نظرکردی به طریق عشقبازی که این بنده ٔ مدهوش من چه دارد، آن نامه ها را بیافتی و حاجات جمله را بر ظهر آن ثبت کردی و باز در چرمدان او نهادی ، کارهای جمله را بی آنک او عرض دارد برآوردی .... (فیه مافیه).10 همین غزل مورد بحثدل سوی تبریز رفت در هوس شمس دین // رو و رو ای دل بجو، زر به حرمدان خویشکه با داستانی که در فیه مافیه آمده است همخوانی دارد. تعداد زیادی از داستان‌های فیه مافیه و مثنوی در مقالات شمس هم آمده است از روی آن می‌توان دریافت که بیشتر داستان‌ها خاطراتی بوده‌اند که مولوی از روزهای همصجبتی با شمس به یاد داشته است و در آثارش آن‌ها را بسط داده است. گاه مولوی از جناس بین حرم و حرمدان ایهامی آفریده است ( مورد‌های 3 و 4 و 6)، یعنی از حُرُمدان معنی پنهانی حَرَم و یا حَرَمدان را القاء کرده‌ است. در ادبیات عرب هم همین واژهٔ حرمدان به همین معنی آمده است، در قاموس‌ها گفته شده است که این واژه معرب واژهٔ فارسی چَرمْدان است و دوگونه تلفظ از آن را ضبط کرده‌اند : حُرُمدان ، حُرَمدان.