مولانا

لازم است ذکر کنم مصرع اول از بیت هفتم احتمالا (گفته ام ) بوده است . با تشکر

در
پاسخ به رضا:در مصرعِ دوّم همان «نی» صحیح است. «نی» در زمانِ مولانا، هم به معنای جوابِ منفی (خیر=نَخیر=نَه) بوده و هم به معنای «شاحه ی گیاهِ نی»، لذا «نی»ی اوّل و «نی»ی دوّم، دارای صنعتِ جناسِ تام است و از بدایع شعرِی به شمار می رود. یعنی اگر معشوق جوابی منفی بدهد، جوابِ منفی ی او نیز برای من مانند شکر شیرین است.

در جوابِ جنابِ رضایی:در دیوانِ شمس و در مثنوی ی معنوی ی حضرتِ مولانا، از این موارد زیاد پیدا می شود، در اینجا کافیست آن را این گونه بخوانید: « گُفْ تَ مُ(با ضمه ی اضافه) آفْ تاب ... ». شما شعرِ حضرتِ حافظ را که می بینید هیچ اشکالی ندارد، به این خاطر است که وی تمامِ اشعارِ پیش از چهل سالگی ی خود را سوزانده و برخی از اشعاری که پس از چهل سالگی گفته را بارها و بارها ، خودش تصحیح کرده و حاصل این دیوان شده است. البتّه ذات و نهاد و نظرِ پیرانِ طریقت و طبعِ شاعرانه دست به دستِ هم داده اند تا یکی از اعجوبه های شعرِ ایران یعنی حضرتِ حافظ را به این زبانِ زیبا اهدا نموده اند ، امّا تلاش و پشتکارِ ایشان نیز قابل ستودن است. امّا شعرهای حضرتِ مولانا جلال الدّین محمد بلخی، پس از سروده شدن، توسط مریدان نوشته می شده .

سلام دوست گرامی،کلمه "نی" در مصرع دوم همانطوری که آقای عبداالهی تأیید کردند به معنی "نخیر یا نه" استفاده شده است. اما در مورد اینکه آیا درج درست آن "نه" است خواستم توضیح دهم که اشعار مولانا به زبان دری افغانستان سروده شده است که با زبان فارسی ایرانی تفاوتهای اندکی دارد. در زبان دری برای جواب منفی ما به جای "نه" از کلمه "نی" استفاده میکنیم. از انجایی که مولانا به زبان مادری اش یعنی دری شعر سروده، استفاده کلمه "نی" برای جواب منفی کاملا درست و خالی از اشتباه میباشد. با تشکر و احترام

بیت 9 معنیش چیه؟

بنام بیـــدار سلام و با سپاس از شما کآهنگتان تعالی شعـــر و شعـــوره غـــرض تاییـــد مـــرقـــومات آقای عبـــداللهی بـــود در بیتِ هفتم که تـــرجیحِ حقیـــر ، انشایِ زیـــره " گفتم و ... " که انشا... درست باشه و سلام

اخلائی اخلائی زبان پارسی گویم /که نبود شرط در حلقه شکر خوردن بتنهائی مولوی

درود به دوستاندر آلبوم در خیال این مقاطع را با صدای خسرو آواز ایران بشنوید که مزید اذت است و متم کمال شعر است

ممنون می شوم اگر بزرگواری معنی مصرع/ بیتهای زیر را شرح دهد:1) مغهوم ”خبر برم" در مصرع «آمده ام که زر برم، زر نبرم خبر برم».2) بیت «گفتم آفتاب را گر ببری تو تاب خود/. تاب تو را چو تب کند...». به ویژه، بخش تاب تو را چو تب کند

من فقط معنی بیت دومی رو که خواسته بودید رو میدونم که گفتم آفتاب را گر ببری:در این بیت شاعر به آفتاب میگه اگه خودخواهانه گرما و نور خود را از ما دریغ کنی او(یار من) مرض تب را نثار تو میکند و آفتاب میگوید بلی می دانم مرض خودخواهی بدترین مرض هاست.

با احترام و ادبسکته موجود در مصراع اول از بیت هفتم با تبدیل و تلفظ ضمه به "و" در "گفتم" با کمی کشیدگی واو در گویش رفع میگردد...گوفتم آفتاب را...همانند: گو، بگو، گویش و ...سلامت باشید و پایدار.

گفته ام اگر وزن مصرع اول را اصلاح کند قید فعل مصرع دوم را دچار تناقض با خود گفته ام میکند که باید بصورت گفته در بیاد.

استاد شجریان دیوانه کننده این شعر را اجرا کردند

به نظرم بیت هفتم مصرع اول باید به این صورت باشه "گفته ام آفتاب را گر ببری تو تاب خود" باشه

آیا این غزل در
پاسخ به غزل «آمده ای که راز من بر همگان بیان کنی» اومده؟

این شعر را رضا یزدانی در آهنگ شهر دل از آلبومی به همین نام خوانده که در سایت بیپ تونز موجود نبودپیوند به وبگاه بیرونی/

سلام.1.خدمت عزیزی که فرمودند نی صحیح نیست عرض کنم که باید توجه داشت که زبان قدیم ما و به طبع شعرای ما همانند گویش مردم امروزی افغانستان بوده که زبان فارسی ایران به مرور به ابتذال کشیده شده.بنابراین در خوانش اشعار باید به لهجه اصیل توجه داشت برای مثال خانه را باید با فتح نون تلفظ کرد تا قافیه درست شود پس کلمه نی به معنی نه در شعر صحیح به کار برده شده است. 2.کلمه آنک در بیت 8 به معنی آن کسی که هست اما در بیت ششم آنک به معنی اشاره به نزدیک است که به زبان امروز معنی آن میشود ایناهاش و ایچنین است کلمه اینک به معنی اوناهاش که برای مثال در زبان روزمره ما میگوییم: احمد کو؟ در
پاسخ میگوییم ایناهاش اینجاس.پس این کلمه هم در شعر درست به کار رفته. 3.شرح بیت سوم مصرع دو: مولوی میگوید که ای شمس من آمده ام تا از نزد تو زر و طلا ببرم(مراد از زر،معارف حقیقی یا همان سخنان شمس است) و اگر این که میخواهم را به من ندهی، خبر اینکه در اینجا زر انباشته شده را به تمام مردم شهر میرسانم و به همه میگوییم که تو گنج معرفت هستی تا تمام شهر به تو هجوم آورند در واقع نوعی تهدید شاعرانه و عاشقانه میکند. 4. شرح دشوار بیت هفت: تاب به معنی حرارت است.مولوی خطاب به شمس میگوید که همانطور که خورشید ناچار از تابش گرمای خود است تو نیز ایچنین هستی پس اگر گرمای معرفتت را به من نتابی و من را از آن دریغ کنی این تو هستی که دچار تب و بیماری میشوی و شمس در جوابی رندانه به او میگوید که آری اینگونه است. من شمسم و ناچار از تابیدن اما به تو یا غیر تو.با تشکر از شما سروران. برای رفع سوالات خو در دو زمینه مولوی و فردوسی به جیمیل من پیام بدهید

با سلامدر بیت آفتاب،منظور شاید این باشد که حرارت خورشید در برابر حرارت عشق الهی به اندازه تب کم می شود.و مصرع دوم هم اشارت به خلیفه الهی بودن انسان دارد و اینکه بقیه مخلوقات این امانت عشق الهی رو قبول نکردند.

آمده ام که سر نهم ، عشق تو را به سر برمور تو بگوییم که نی ، نی شکنم شکر برم برای این بیت دو معنی میتوان نگاشت بدین صورت که آمده ام و یا آماده ام که سر خود ((کنایه از سر من های ذهنی ) را بگذارم و منیت ها و تعلقات دنیوی خود را رها کنم و عشق به تو را جایگزین آن کنم و مرکز خود قرار دهم و اگر جوابم کنی و برانیم ، نخواهم شکست و آن نه کفنتن هم برای من شکر است و حداقل این بهره را که میتوانم ببرم .بیاد داریم در آن غزل معروف حضور همگان است می گوید ؛ آن دفع گفتنت که برو شه به خانه نیست / وان ناز و باز و تندی دربانم آرزوست . که دفع و نفی و ناز شاهانه هم برای عارف عالمی دارد .و در معنای دیگر مصرع دوم گمان کنم در شرح مثنوی جلسه پنجم ، دکتر سروش به زیبایی اشاره میکنند که منظور نی دوم آن نی میباشد که در آن می دمند و از نوای آن لذت میبرند و مولانا خود را نی میداند که حضرت حق در آن دمیده و از این طریق معرفت خود را به خلق جاری می کند و هر صدایی که از مولانا بر می خیزد بواسطه دمیدن اوست و بدین معنی اجمالی ؛ حال که مرا برای سر نهادن و عاشقی شایسته ام نمیدانی پس نی ( خودم ) را میشکنم و بدین طریق شکر موجود در بطن نی را که از سوی تو میباشد به خلق ارزانی میکنم .با پوزش از اساتید محترم و درخواست عفو چرا که خود را بسیار نیازمند شنیدن و آموختن میدانم و نه بیان.

هاهاهااااااااچه شووووووری دارد این شعر!شراب است، شرااااب!شور است و سماع...! آدم را کاملا به وجد و شور می آورد...

بله بیگانه جانبه خصوص برای کسی که از خود بیگانه و مستغرق در یاد یار باشد شورش دوچندان است!از معدود تغزلات ملای بلخی که تمامش را از برم!چشم نخورم:)

در بیت اول مصرع دوم نی دوم به معنای نیشکر است که با شکستن آن شکر از آن استخراج می شود منظور مولانا این است که اگر تو جواب منفی بدهی که نی اول است من جواب منفی تو را می شکنم و بالاخره شکر گفتار تو را خواهم برد یعنی به جواب منفی تو گوش نمی دهم در حقیقت در مصرع اول شورشی بودن و سر دادن خود را قبلاً بیان داشته و با جواب منفی معشوق قانع نخواهد شد و مصمم است که از شکر عشق معشوق خود را سیراب کند و به جواب منفی معشوق هم اعتنا نمی کند و آنرا خواهد شکست تا سیراب شود.

جناب قنبریان،بسیار زیبا تفسیر کردند،با تشکر

با تشکر از تمامی دوستان تفسیر جناب میثم بسیار به دل مینشیند. حقیقتا همانطور که گفتی شرح بیت هفتم بسیار دشوار لست که شما به خوبی بیان کردید اما بنظر من پایان جمله از زبان شمس تبریزی اگر به این صورت اصلاح شود به منظور بیت و آن ارتباط خاص بین حضرت مولانا و جناب شمس نزدیکتر خواهد بود.مولوی خطاب به شمس میگوید: همانطور که خورشید ناچار از تابش گرمای خود است تو نیز ایچنین هستی پس اگر گرمای معرفتت را به من نتابی و من را از آن دریغ کنی این تو هستی که دچار تب و بیماری میشوی و شمس در جوابی رندانه به او میگوید که آری اینگونه است " بلی اگر برم" آری اینگونه است اما اگر من تابش خود را از تو بردارم (ببرم) ولی من تابش خود را از تو نمیبرم(برنمیدارم).

در هوس خیال او همچو هلال گشته امیعنی مثل هلال ماه لاغر شدم در مصرع بعد هم چون نام قمر آورده شده محتمل تر همان هلال است

بنده در خصوص ضبط صحیح بین «همچو خیال گشته ام» و «همچو هلال گشته ام» بخاطر کم بضاعتی در این ساحه نمی توانم نظری داشته باشم ولی ناخودآگاه این بیت از مثنوی شریف به ذهنم متبادر شد که شاید بی ارتباط به مسئله نباشد:حضرت مولانا خیال و هلال را هم وجه و به معنی بسیار نحیف گرفته اند آنجا که در دفتر اول می فرمایند:می‌رسید از دور مانند هلالنیست بود و هست بر شکل خیال

بنظرم : "در هوس خیال او همچو خیار گشته ام" بهتر است

سلام ... اگر امکان داره این غزل را شرح دهید

امده ام که سر نهم!آری !باید تسلیم بود و سر نهاد.ور تو بگویی ام که نی ،نی شکنم شکر دهم.باری، باید تمرین "لا" کرد تا خالی شد."نی" از "آری" کاربردی تر است.بر خالی شدن باید نی گفت تا "نی " شد !شکست و شکر داد.»الله لا اله الا هو»—نیست بر لوح دلم جز الف قامت یار—خالی از چه چیز؟ از هفت گناه کبیره .سوره نسا آیه 31اگر از گناهان بزرگی که نهی شده اید(می شوید)پرهیز کنید.گناهان کوچک شما را می پوشانیم و می بخشیم و شما را در جایگاه با ارزشی قرار می دهیم.

بررسی هفت گناه کبیره با شخصیت های کارتون باب اسفنجی...باب اسفنجی = شهوتاختاپوس = خشمخرچنگ = حرص و طمعحلزون = شکم پرستیپلانگتون = حسادتپاتریک = تنبلیسنجاب = تکبر و خودشیفتگیحافظ معتقد استمباش در پی و آزار و هرانچه خواهی کن/که در شریعت ما غیر از این گناهی نیستیعنی ریشه هفت گناه کبیره مردم آزاری است. تمامی این گناه رنج دادن دیگری است.

تا خالی نشوی از "من ذهنی"این بیت زیبا چگونه جاری و ساری گردد!اوست نشسته در نظر من به کجا نظر کنماوست گرفته شهر دل من به کجا سفر کنم

هیچ اجباری هم در کار نیست «گفت بخور نمی‌خوری پیش کسی دگر برم»مولانا هم با جان دل با این غزل آسمانی ،باده را می نوشد!«این غزلم جواب ان باده داشت پیش من»

عارف در چنین موقعیتی، همانند «نی» است «که از خود و خودی تهی است و در تصرّف عشق و معشوق است» (فروزانفر، 1379، جلد اول: 2).ما چو ناییم و نوا در ما ز توست ی ما چو کوهیم و صدا در ما ز توست(مولانا1375، دفتر اول، بیت 599)این تهی شدن از خود همان فناست که مولوی در جایی دیگر به صراحت «ترجمان حق شدن» را که همان ناطق به حق شدن است، منوط بدان می‌داند:من فانی مطلق شدم تا ترجمان حق شدم ی گر مست و هشیارم ز من کس‌نشنود خود بیش و کم(مولانا1363، جزو سوم، غزل 1389)

سلام. این شعر را "علیرضا افتخاری" در تصنیفی به نامِ "نیمۀ نهان" در آلبومِ "ماه پنهان" به آهنگسازیِ "فریدون خوشنود" خوانده است.

سلام بر دوستان فرهیخته،آمده ام که سر نهم، عشق تو را به "سر" برمور تو بگوییم که نی، نی شکنم شکر برمبنظر اینجانب مصداق بارز این بیت مولانا و جلوه کامل آن حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام است که در راه وصال معشوق، "سر" خود را داد و در طول مسیر حرکت کاروان و چهل منزل، عشق خود را به معبود یکتا نشان داد و در طول تاریخ برای همه انسانها درس وفاداری و انسانیت آموخت.

بعضی از غزلیات شمس تبریزی که از تالیفات مولانا ست ،توسط دکتر علی حاجی بلند شرح داده شده است که میتوانید از سایتwww.aparat.com دانلود کنید.معرفت،برنامه ای از گروه معارف و اندیشه دینی شبکه چهار سیما است که با محوریت ارائه مباحث فلسفه اسلامی و با حضور دکتر دینانی تهیه شده است.این برنامه یک برنامه گفتگو محور است که در کنار فلسفه اسلامی به شناخت اندیشه های اسلامی در کلام بزرگان و قرآن کریم می پردازد و در هر دوره برنامه به غیر از تشریح فلسفه ، نظرات بزرگانی چون عطار، حافظ ، سعدی و مولانا نیز بررسی می شود.مجری این برنامه دکتراسماعیل منصوری لاریجانی و مهمان ثابت آن دکترغلامحسین ابراهیمی دینانی است.میتوانید تمام قسمت های برنامه را از آرشیو صوتی در اینترنت به رایگان دانلود کنید.

در خصوص بیت یکی به آخر مصرع دوم می‌فرماید ور سر رشک نام تو نام رخ قمر برم به جای واژه نام دوم باید وام باشد و خوانده شود وز سر رشک نام او وام رخ قمر برم.

دوستان خوبم سلام تفسیرهای بسیار عالی داشته اید واقعا استفاده کردم.درمورد بیت : گفتم آفتاب را یه توضیح داشتم که خدمتتون عرض میکنم :میگه که به آفتاب گفتم تو اگر تاب خود را از جهان برداری معشوق من تابش ونور تو را تبدیل به تب میکند یعنی بانور وجود خودش تاب تورا بسیار ناچیز میکند و آفتاب هم جواب میده واذعان میکنه که بله درسته ولی من اگر تابش خودرا بردارم ولی من قصد ندارم تابم را ازجهان ببرم. پایدار باشید

درود به گمان بنده بیت هفتم مصرع اول می بایست اینطور بوده باشد :گفتمش آفتاب را گر ببری تو تاب خوددالبته فقط گمانم . شما اعتنا نکنید

از توضیحات برخی حاشیه نویسان دانشمند بسیار بهره بردم. دربارۀ بیت "آنک ز تاب روی او نور صفا به دل کشد / و آنک ز جوی حسن او آب سوی جگر برم" توضیحی ندیدم و دوست دارم معنای آن را بدانم. خوشحال می شوم اگر کسی دربارۀ معنای این بیت توضیح بدهد. همچنین دربارۀ بیت چهارم مصرع دوم "گر ز سرم کله برد من ز میان کمر برم" نیز محتاج توضیح بیشتر هستم. این که آیا کلاه از سر ربودن مثلاً یک بازی، سنت، یا رسم جاافتاده بوده و اگر بوده آیا چیز مثبتی بوده یا مثلاً معنای کلاهبرداری داشته. و دیگر این که از میان کمر بردن به معنای شال کمر کسی را باز کردن بوده و اگر بوده آیا هنر یا امتیازی محسوب میشده.

1. سر نهادن: حالت تسلیم و اظهار بندگی و خضوع در برابر کسی، فرمانبرداری کردن. به¬سر بردن: به جا آوردن وعده. نی: بار اوّل، یعنی: نه. و بار دوّم، یعنی: ساقة نیشکر.

عبارت "گفتم آفتاب را" در مصرع اول بیت هفت اشکال وزنی داره؛ این اشکال در منبع کاغذی هم وجود داره فکر میکنم درستش اینه: "گفته‌ام آفتاب را"

در بیت هفتم و هشتم، مولانا با نام و شهرت شمس تبریزی، "شمس"(خورشید) و تبریزی( تب-ریز-ی) بازی لفظی می کند. یعنی به "آفتاب(آف-تاب)" میگوید اگر تو نتابی، شمس(خورشید) کار تابیدن تورا با "تب-ریختن"(تبریزی: گرمادهی) انجام می دهد. در بیت هشتم نیز به همچنین؛ چون "نور-ریختن" شمس(تب-ریز-ی) مانند آب جویبار می ریزد به "جوی حسن" خوانده شده که از جمال شمس تب-ریز-ی، نور ساطع می شود و میریزد.. همچنین این شعر میگوید در قرن هفتم از نیشکر، شکر میگرفته اند یعنی این گیاه در منطقه بوده است.

تضمین این شعر شب همه شب زنور او منزله قمر برمگر زسرم کُله برد من زمیان کمر برمگلشن نعمتست و جاه، من زبرش ثمر برم..............آمده‌ام که سر نهم عشق تو را به سر برمور تو بگوییم که نی، نی شکنم شکر برم********سیطره اش درین جهان بخت خوشش بود ضمان  از رخ غنچه میبرم بر لب و آن دهن گمانفتنه آخرالزمان، زان ذقن است و وزان دهان..............آمده‌ام چو عقل و جان از همه دیده‌ها نهانتا سوی جان و دیدگان مشعله نظر برم********اوست همه وجود من،من فقط این پیرهنمبا که بگویم عاقبت فته و جور آن صنم براه او نمانده جز خیالی از جان و تنم ...........آمده‌ام که ره زنم بر سر گنج شه زنمآمده‌ام که زر برم زر نبرم خبر برم********اذن اگر دهد ازان گلشن او ثمرکنمسودبرد چو دیده ام  نظر بر آن قمرکنمگر که کند عنایتی دست در آن کمر کنم................اوست نشسته در نظر من به کجا نظر کنماوست گرفته شهر دل من به کجا سفر برم********* آهوی جسم وپیکرش مُشک زناف میکند مرغ دلش نشیمن از قله قاف میکندجام می مغانه را باده ز صاف میکند...........آنک ز زخم تیر او کوه شکاف می کندپیش گشادِ تیر او وای اگر سپر برم******** قوس کنم روان خود تا ببرد بقاب خودجور مکن جفا مکن  دم مزن از عتاب خودکی مه من خطا رود، دل تو ببر صواب خود...............گفتم آفتاب را گر ببری تو تاب خودتاب تو را چو تب کند؟ گفت بلی اگر برم*********** کاله جان چو میبرد نا رس و کال گشته امنقص نَجُست راه او محو کمال گشته ام غنچه نو شکفته در صبح وصال گشته ام ....................در هوس خیال او همچو خیال گشته‌اموز سر رشک نام او نام رخ قمر برم*********** گم نشود ز پیش او این دل مهر کیش من رافض اگر کند کسی مرهم خون ریش مننکهت زلف کی رود ز خاطر  پریش من..............این غزلم جواب آن باده که داشت پیش منگفت بخور نمی‌خوری پیش کسی دگر برم**********جاوید مدرس رافض

ترجمه بترکی Gelmişam sana başimi veramGelmişam aşkini başimda taşiam    گلمیشم ای گوزلل یاریم باشیمی وئرمکدن اوتورگلمیشم عشقوی گوزل باشدا گوتور مئکدن اوتور.......Eğer sen bana yok soylersenSanin yokokono ben bal gibi karşilarimاگر کی یوخ سویلیه سئن سویله منه مثل شکربال گیبیدیر او یوخ منه کارشیلارام  عشقه اثر ........gözlerden gizli، Akil ve can gibi geldim Ta ki nazar maşalesini canin göz bebeklerine aparmiş olamگوزله لره گیزلی گئلیرم،عقللیه جان مثالی من گوزلره جا ن مشعله سین گوتورورم کمالی من.........Odur ki gözomde babak gibi takilmişBen nerye baka bilerim ki?Odur ki künlomon kentini tom esir almişBen nereye gide bilirim ki?او اوتوروب گوزده ببک ،گوز باکا بیلمیر هئچ یئرهکونلون آلیبدی شهرینی ،جان گئده بیلمیر هئچ یئره.........Bu gazalim cevabdir o şaraba  ki banavermiştirSoyledi iç eğer eçmezsen başkasina sunacağimبو غزلیم جوابدیر او باده کی منده،  وئرمیش اوسویلری ایچ ایچئن میسئن باشکاسی، ایچمه سین بیلیر برگ سبز تحفه درویش

  شاهکار...   اوست نشسته در نظر من به کجا نظر کنم... اوست گرفته شهر دل من به کجا سفر برم...  

آقای مجید سلیمانی در کانال تلگرام کاریز در مورد نحوهٔ‌ خواندن «نی» در عبارت «ور تو بگوییم که نی» اینطور نوشته‌اند: از نی و نی آمده‌ام که سر نهم عشق تو را به سر برم / ور تو بگوییم که نی، نی شکنم شکر برم استاد عزیز شفیعی کدکنی در پانویس خود بر این بیت در مجموعه گزیده غزلیات شمس آورده است که:«نی: نه، حرفِ نفی. نشان می‌دهد که در تلفظِ عصرِ مولانا و یا تلفظِ عصرِ رایج در حلقه‌ی یارانِ او، حرفِ نفی به همان گونه‌ای تلفظ می‌شده است که «نی» به معنیِ قَصَب، نیِ در نیشکر.» و این یادداشت به همین نکته می‌پردازد. و بعد آورده‌اند: «در ادوارِ مختلفِ زبان فارسی و در لهجه‌های متفاوتِ آن، این کلمه تلفظ‌های متفاوت داشته است و این نکته را از تأمل در قوافی شعرها می‌توان به دست آورد.» و سپس افزوده که منوچهری آن را با کلماتی از نوع هجی و ردی قافیه کرده و نیِ نیشکر را هم با می، جُدَی و طَی قافیه کرده است.» توضیح نخست استاد را من اینگونه می‌فهمم که این دو واژه نی و نی در زبان مولانا تلفظ یک‌سان داشته‌اند (گرچه اشاره نکرده‌اند که آن تلفظ چه بوده است) و اگر این خوانش درست باشد، چنانکه خواهیم دید، شواهد آن را تایید نمی‌کنند.  به واقع، هم جستجو و تامل در قوافی، و هم تصریح نسخ، شهادت می‌دهند که دست کم در زبان مولانا حرف نفیِ نی بر وزن بی (ni)، و نی نیشکر، نَی (nay) خوانده می‌شده است، دقیقاً مطابق مثال ابیات منوچهری.  قراین بسیارند. پیش از همه، دو ضبط همین بیت را از نسخ اساس تصحیح استاد فروزانفر آورده‌ام که فتحه روی نَی نیشکر دیده می‌شود. برای روشنی بیشتر، بیت دیگری افزودم:بُد بی تو چنگ و نَی حزین / بُرد آن کنار و بوسه این. به بیت پیشین هم توجه کنیم. پَی، که بعد به کارمان می‌آید و نَی و این را در جای جای نسخ می‌توان دید. اما نزدیک‌ترین و مشهورترین شاهد ما همان «بشنو این نَی، چون شکایت می‌کند..» در آغاز نسخه قونیه است و فتحه بر روی نَی آشکار است. قراین در قوافی را همچنان در خصوص نَی نیشکر پی بگیریم. دقّت کنیم که بسیاری از کلمات هم‌قافیه فارسی مانند دَی و مَی و پَی و کَی هم مانند «نی» امروزه خوانش متفاوتی دارند اما از تطابق قافیه با واژگان عربی، که تلفظ قاعده‌مند دارند، همچون حَی، شَی، فَی و طَی، می‌توان خوانش درست را تشخیص داد. از جمله در دیوان داریم:شکّران در عشق او بگداختند / سربریده ناله کن مانند نی که هم‌قافیه شده است با شی و حی و آن کلمات فارسی که آمد.وچون همیشه آتشت در نی فتد / رفت شکّر زین هوس در جانِ نَی همراه با فَی، طَی...در مثنوی:دو دهان داریم گویا همچو نی / یک دهان پنهان‌ست در لب‌های ویو به قاعده‌ی قیاس، وَی را هم ببینید که:مدرسه و تعلیق و صورت‌های وی / چون به دانش متّصل شد گشت طَی و امّا نیِ حرف نفی و تلفظ آن که ni بوده. من اینجا آن شبه فعل نی به معنی «نیست» را، که خیلی پرکاربردتر است، کنار می‌گذارم که مقصود ما سرراست‌ باشد. ابتدا از مثنوی:دفع می‌گفتم، مرا گفتند نی / نیست چون تو عالمی صاحب فنیچون مرا پنجاه نان هست اشتهی / مر تو را شش گِرده، همدستیم؟ نیمی‌زند کفلیز کدبانو که نی / خوش بجوش و برمجه ز آتش‌کُنیتو ز جایی آمدی وز موطنی / آمدن را راه دانی هیچ؟ نیتو چنان جلوه کنی؟ گفتا که نی / بادیه نارفته چون کوبم منی؟و دیوان:آن جا که منم چو من نگنجم / گنجد دگری؟ بگو که نی نی...و با دعوی، معنی، آری، یعنی و مانی هم‌قافیه شده است.و همچنیننکنی خمش برادر چو پُری ز آب و آذر / ز سبو همان تلابد که در او کنند یا نی؟و همراه با جانی، کانی، فلانی، دهانی، زبانی...  من اینجا نظرم به آثار و زبان مولانا بود. امّا همین را می‌توان ادامه داد و دید که این قاعده در باب نی و نَی، نزد قدما، دست کم تلفظ غالب و رایج و راسخ بوده است:   به مثال حافظ که آشنای اذهان است:لبش می‌بوسم و در می‌کشم می... تا آنجا که «حدیث بی زبانان بشنو از نی»همراه خوی، طی، می، پی، وی...و جای دیگر...به صوت بلبل و قمری اگر ننوشی می... تا «به قول مطرب و ساقی به فتوی دف و نی»همراه با الْکَی، شَی، طی، علَی و البته دَی، وَی و کَی (به معنی پادشاه) نظامی:بیا ساقی آن جام رخشنده می / به کف گیر بر نغمه‌ی نای و نیو تلفظ می را هم که پیشتر ذکر کردیم. در شاهنامه امّا نی با می، ری و پی آمده که به ظاهر همگی با فتحه خوانده می‌شده‌اند. در اینجا هم‌قافیگی با کَی، به معنی شاه، که در نسخ قدیم (و در تصحیح خالقی مطلق) فتحه هم دارد، یاری می‌کند:برفتند یکسر به فرمان کَی / چو آتش که برخیزد از خشک نیخود از جای برخاست کاووس کی / برافروخت بر سانِ آتش زِ نی و در خصوص حرف نفی... این شاهد از حدیقه سنایی در مدح:گر بخواهی تو جانش از معنی / کَرَم و خُلق او نگوید نی... و به همین بسنده کنیم، از ترس بلندی کلام و ملالت آن امیرِ تُرکِ مست که در مثنوی سراغ مطرب آمد و بر سر او کوفت که آخر تا چند «می‌کشی در نی و نی راه دراز؟».