مولانا
غزل شمارهٔ ۳۸
رستم از این نفس و هوا زنده بلا مرده بلا
زنده و مرده وطنم نیست به جز فضل خدا
رستم از این بیت و غزل ای شه و سلطان ازل
مفتعلن مفتعلن مفتعلن کشت مرا
قافیه و مغلطه را گو همه سیل‌آب ببر
پوست بود پوست بود درخور مغز شعرا
ای خمشی مغز منی پردهٔ آن نغز منی
کمتر فضل خمشی کش نبود خوف و رجا
بر دِه ویران نبود عشر زمین کوچ و قَلان
مست و خرابم مطلب در سخنم نقد و خطا
تا که خرابم نکند کی دهد آن گنج به من
تا که به سیلم ندهد کی کشدم بحر عطا
مرد سخن را چه خبر از خمشی همچو شکر
خشک چه داند چه بود ترلللا ترلللا
آینه‌ام آینه‌ام مرد مقالات نه‌ام
دیده شود حال من ار چشم شود گوش شما
دست فشانم چو شجر چرخ‌زنان همچو قمر
چرخ من از رنگ زمین پاک‌تر از چرخ سما
عارف گوینده بگو تا که دعای تو کنم
چون که خوش و مست شوم هر سحری وقت دعا
دلق من و خرقهٔ من از تو دریغی نبوَد
و‌آن که ز سلطان رسدم نیم مرا نیم تو را
از کف سلطان رسدم ساغر و سغراق قدم
چشمهٔ خورشید بوَد جرعهٔ او را چو گدا
من خمشم خسته گلو عارف گوینده بگو
ز‌آن که تو داوود دمی، من چو کهم رفته ز جا
تصاویر و صوت
نظرات
ناشناس
امین کیخا
امین کیخا
امیررضا امیریان
سندباد
اردکانی
محمد حسین صابری
پاسخ به آقای کیخا:کنجکاو شدم و معانی «هال» و «حال» را در فرهنگهای مختلف جست و جو کردم. برای کلمه «هال»در فرهنگی معنی لذت بردن را پیدا نکردم، بلکه در همه فرهنگها این لغت را آرامش و سکون معنی کرده‌اند. اما برای کلمه «حال» در فرهنگ معین و فرهنگ واژگان مترادف معنی خوشی و لذت را آورده‌اند
حافظ
علیرضا مظفری
مهدی کریمی
حمزه زاهدی
...
ناشناس
خمش خسته گلو
خمش خسته گلو
خمش خسته گلو
عاشق شعر
دکتر علیرضا محجوبیان لنگرودی
پاسخ مولانا به این سوال به ظاهرخیلی شفاف نیست: « دیده شود حال من ار چشم شود گوش شما» هر چند این هردو ابزارهای حسی و ادراکی ما هستند ولی مولانا بارها گوش را نفی و چشم را حقیقی میشناسد: « گوش را بگرفت و گفت این باطل است / چشم حق است و یقینش حاصل است» ولی آیا آدمی می تواند به درجه ای برسد که تمامی ابزارهای ادراکی او به چشم تبدیل شود؟ چشم تنها حسی است که قادر به درک انوار الهی است ، هرچند مفهوم این واژه لزوما با چشم سر یکی نیست ولی با آن بی ارتباط هم نمی تواند باشد روزنه های چشم دل چشم سر است: «هر آنچه دیده بیند دل کند یاد» یعنی اطلاعات خام از طریق چشم سر به چشم دل هدایت می شود تا دل با تحلیل خورشید حضرت حق، تمامی وجود را نورانی کند البته قبل از او باید ذکات این ادراک نورانی و معنوی را بپردازد و آنرا با هرکس که می داند شریک شود: « وآنک زسلطان رسدم نیم مرا نیم تو را» این بذل و بخشش عارفانه برای گدایانی که از آبشخور خورشید الهی سیراب می شوند از اوجب واجبات است. ولی ادای این فریضه واجب از طریق سخن و کلام انجام نمی پذیرد؛ اساسا کلام محمل مناسبی برای این ادای دین معنوی محسوب نمی شود انجا که در بیان آن مولانا نیز از کلید واژه هایی چون : « ترلللا ترلللا » استفاده می کند ما اساسا مرد سخن هستیم و همیشه از مجرای سخن با جهان بیرون و گاهی درون ارتباط برقرار می کنیم و از زیبایی های شکرین انتقال پیام در خموشی بی بهره ایم و فلذا ورود به جهان مولانا برایمان بسیار سخت و حتی ناممکن است از کویریان نمیتوان توصیف اقیانوس را پرسید هر چند تشنه سوخته در آب ببیند که همی / به لب دجله و پیرامن کوثرگردد :« مرد سخن را چه خبر از خمشی همچو شکر/ خشم چه داند چه بود ترلللا ترلللا» به نظر می آید «ترلللا » کسی است که مستغرق اقیانوس عشق است؛ واژه های عادی قادر به بیان و توصیف ویژگی های او نیستند شاید فرسوده شده اند و این واژه می خواهد خون تازه ای به مفاهیم واژگان تزریق کند مولوی عارفان را به دو گروه تقسیم می کند عارفان خسته گلو که نایی برای رازفشانی ندارند یا شاید تمایلی به این کار ندارند و حتی ممکن است مجوز این کار را نداشته باشند 2- عارف گوینده که قادر است مانند داوود سخن بگوید و مفاهیم را تشریح کند: « من خمشم خسته گلو عارف گوینده بگو / زانک تو داود دمی من چو کهم رفته زجا » مولوی به جبران این بیان زیبای عارفانه سحرگاهان سرخوش و سرمست برای عارف گوینده دعا می کند عارفی که مولانا را از بند بیت و غزل می رهاند واو را از محدودیت های بیانی و وزنی نجات می دهد با وجودیکه شعر عالی ترین لسان است آرزو می کند قافیه و مغلطه را سیلاب با خود ببرد چون این ابزارها پوست هایی در خور مغز شاعران سطحی گراست. او مست و خراب است چون می داند تا خراب نشود دروازه گنج های معنوی بر او باز نمی شود تا به ویرانگری سیل سپرده نشود مجوز ورود در اقیانوس بخشش های الهی را نمی یابد سیلی که نفس و هواهای نفسانی را با خود می برد تا فقط به فضل الهی تکیه کند. بهرحال فرار از نفس و رهایی از سلطنت او چنان وجدی در درون شاعر ایجاد کرده است که تارو پود این غزل از آن متاثر است..یاحق
احمد
فرامرز
محمد حسین صرامی فَروَشانی
پاسخ ناباوران این سخت همی فرمود که : آینه‌ام آینه‌ام مرد مقالات نه‌امدیده شود حال من ار چشم شود گوش شما.
فرشاد
احسان
محمد حسن ارجمندی
محمد حسن ارجمندی
یزدانپناه عسکری
فرهود