مولانا

مولانا

غزل شمارهٔ ۵۹۰

۱

سر از بهر هوس باید چو خالی گشت سر چه بود

چو جان بهر نظر باشد روان بی‌نظر چه بود

۲

نظر در روی شه باید چو آن نبود چه را شاید

سفر از خویشتن باید چو با خویشی سفر چه بود

۳

مرا پرسید صفرایی که گر مرد شکرخایی

کمر بندم چو نی پیشت اگر گویی شکر چه بود

۴

بگفتم بهترین چیزی ولیکن پیش غیر تو

که تو ابله شکر بینی و گویی زین بتر چه بود

۵

ازیرا اصل جسم تو ز زهر قاتل افتادست

سقر بودست اصل تو نداند جز سقر چه بود

۶

جهان و عقل کلی را ز عقل جزو چون بینی

در آن دریای خون آشام عقل مختصر چه بود

۷

دو سه سطرست که می‌خوانی ز سر تا پا و پا تا سر

دگر کاری نداری تو وگر نه پا و سر چه بود

۸

چو کور افتاد چشم دل چو گوش از ثقل شد پرگل

به غیر خانه وسواس جای کور و کر چه بود

تصاویر و صوت

کلیات شمس یا دیوان کبیر با تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر » تصویر 390
کلیات شمس تبریزی انتشارات امیرکبیر، تهران، ۱۳۷۶ » تصویر 246
علیرضا بخشی زاده روشنفکر :
عندلیب :

نظرات

user_image
..
۱۳۹۸/۰۵/۱۴ - ۲۱:۵۶:۰۲
سفر از خویشتن باید..
user_image
خاموش
۱۳۹۸/۰۸/۱۵ - ۰۳:۵۷:۳۱
ﺳﺮ ﺍﺯ ﺑﻬﺮِ ﻫﻮﺱ ﺑﺎﯾﺪ، ﭼﻮ ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺸﺖ ﺳﺮ ﭼﻪ ﺑْﻮَﺩ؟ﭼﻮ ﺟﺎﻥ ﺑﻬﺮِ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﺭﻭﺍﻥِ ﺑﯽ‌ﻧﻈﺮ ﭼﻪ ﺑْﻮَﺩ؟(ﻣﻮﻟﻮﯼ، ﺩﯾﻮﺍﻥ ﺷﻤﺲ، ﻏﺰﻝ ﺷﻤﺎﺭﻩ 590)ﺳَﺮِ ﺍﻧﺴﺎﻥ، ﻗﺪﺭﺕ ﺗﻌﻘﻞ، ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ﺷﻌﻮﺭ ﺍﻭﺳﺖ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﺳَﺮﯼ ﮐﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺁﻥ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺩﺭﺩ ﻧﻤﯽ‌ﺧﻮﺭﺩ. ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺍﺯ ﺳَﺮ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﯽ‌ﺩﻫﺪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺯﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ‌ﺭﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﻭﻧﻮﻉ ﺳَﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐُﻨﯿﻢ: ﺍﻟﻒ – ﺍﻭﻝ ﺳَﺮﯼ ﮐﻪ ﻫﻮﺱ ﺭﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﻫﻢ‌ﻫﻮﯾﺖ‌ﺷﺪﻥ ﺑﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎ ﻭ ﺩﺭﺩﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ، ﺳَﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﯿﻨﮏ ﻫﻢ‌ﻫﻮﯾﺖ‌ﺷﺪﮔﯽ‌ﻫﺎﯾﺶ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﯽ‌ﺑﯿﻨﺪ، ﺳَﺮﯼ ﮐﻪ ﻫﻮﺷﯿﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ‌ﻫﺎ، ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ ﺟﺴﻤﯽ ﺩﺍﺭﺩ. ﻣﯽ‌ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺟﺴﻢ‌ﻫﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﺵ ﺭﺍ ﺯﯾﺎﺩ ﮐﻨﺪ، ﻣُﺪﺍﻡ ﭼﺸﻢِ ﺩﻝِ ﻫﻢ ﻫﻮﯾﺖ ﺷﺪﻩ‌ﺍﺵ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﺑﯿﺮﻭﻧﯽ ﺭﺍ ﻣﯽ‌ﺑﯿﻨﺪ. ﻣﺪﺍﻡ ﺣﻮﻝ ﻣﺤﻮﺭ ﺁﻥ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ، ﻣﯽ‌ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﯿﺰ ﺭﺍ ﺯﯾﺎﺩ ﮐﻨﺪ، ﻫَﻮﺱ ﭼﯿﺰﻫﺎﯼ ﺑﯿﺮﻭﻧﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﻫَﻮﺱ ﺧﻮﺭﺩﻥ، ﻫَﻮﺱ ﭘﻮﻝ، ﻫَﻮﺱ ﻫﺮ ﭼﯿﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻢ ﻫﻮﯾﺖ ﺍﺳﺖ. ﻫﻮﺳَﺶ ﻫَﻮﺱ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺩﻧﯿﺎ ﺍﺳﺖ! ﺍﯾﻦ ﺳَﺮ ﺟﺎﻧﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ‌ﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﯽ‌ﺳﺎﺯﺩ، ﮐﻢ ﺷﺪﻥ ﻫﺮﭼﯿﺰﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﯽ‌ﻃﻠﺒﺪ ﺟﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﮐﻢ ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ، ﮔﻮﯾﯽ ﺯﻧﺪﯾﮕﯽ‌ﺍﺵ ﮐﻢ ﻣﯽ‌ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺁﻥ‌ﻫﺎ ﺍﻭﺭﺍ ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽ‌ﺳﺎﺯﺩ ﺍﯾﻦ ﺟﺎﻥ ﻫﻤﺎﻥ «ﺟﺎﻥِ ﻣﻦِ‌ﺫﻫﻨﯽ ﺍﺳﺖ». ﺑﺎ ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ ﺟﺴﻤﯽ، ﺑﺎ ﺩﯾﺪ ﻫﻢ‌ﻫﻮﯾﺖ‌ﺷﺪﮔﯽ‌ﻫﺎ ﻣﯽ‌ﺑﯿﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﯽ ﻋﻘﻞ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺳَﺮِ ﻣﻦِ‌ﺫﻫﻨﯽ ﻭ ﺟﺎﻥِ ﻣﺎ، ﺟﺎﻥِ ﻣﻦِ‌ﺫﻫﻨﯽ ﺍﺳﺖ. ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺍﺯ ﺳَﺮ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﻫﻢ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ‌ﮔﻮﯾﺪ:ﺏ - ﺳَﺮﯼ ﮐﻪ ﺳَﺮِ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺍﺳﺖ ﻫﻮﺳﺶ، ﻫﻮﺱ ﺯﻧﺪﮔﯽ، ﻫﻮﺱِ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺧﺪﺍﺳﺖ ﺳَﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯽ‌ﺩﻫﺪ ﺍﺯ ﺟﻨﺲ ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ ﺍﺳﺖ، ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﺧﺪﺍﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻣﺪﻥ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ، ﻓﮑﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﯽ‌ﺳﺎﺯﺩ، ﺑﺎ ﻓﮑﺮﻫﺎ ﻫﻢ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﯽ‌ﺷﻮﺩ، ﺑﺎ "ﺍﻟﮕﻮﯼ ﻣﺎﻝِ ﻣﻦ" ﻣﯽ‌ﺗﺎﺯﺩ، ﺩﺭ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻭ ﻓﮑﺮ‌ﻫﺎ ﮔﻢ ﻣﯽ‌ﺷﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﺍﯾﻨﮏ ﻣﯽ‌ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﮐﺰﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺮﺵ ﻫَﻮﺱ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻫَﻮﺱ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺯﻧﺪﮔﯽ. ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺧﻮﺩ ﺷﺪﻥ ﻭ ﺍﺯﻣﺤﺪﻭﺩﯾﺖ ﺩﺭﺁﻣﺪﻥ ﻭ ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ ﺷﺪﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺩﯾﺪ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ‌ﺑﯿﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ، ﺑﺎ ﻧﻮﺭ ﺧﺪﺍ ﻣﯽ‌ﺑﯿﻨﺪ، ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﻪ ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ ﻧﻈﺮ ﯾﺎ ﺣﻀﻮﺭ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ‌‌ﺷﻮﺩ، ﻋﯿﻨﮏ‌ﻫﺎﯼ ﻫﻢ ﻫﻮﯾﺖ ﺷﺪﻩ‌ﺍﺵ ﺭﺍ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﺩﯾﺪﮔﺎﻥ ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ ﺑﺮ ﻣﯽ‌ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺟﺎﻧﺶ، ﺟﺎﻥِ ﺯﻧﺪﻩ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ‌ﺷﻮﺩ. ﺭﯾﺸﻪ‌ﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺯﻣﯿﻦ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻭﺻﻞ ﺍﺳﺖ ﺭﯾﺸﻪ ﺩﺭ ﺍﻋﻤﺎﻕ ﺧﺪﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺷﺎﺩﯼ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺩﺭ ﺍﻋﻤﺎﻕ ﻭﺟﻮﺩﺵ ﻣﺮﺗﻌﺶ ﺍﺳﺖ.ﺧﻼﺻﻪ‌ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ 780 ﮔﻨﺞ‌ﺣﻀﻮﺭپیوند به وبگاه بیرونی
user_image
همایون
۱۳۹۹/۰۸/۰۵ - ۱۵:۰۵:۴۷
عرفان جلال دین عرفان شکار معنی های نو و تازه است که با حضور شمس پیدا میشود، از اینرو این غزل که معنی تازه ای ندارد و تکرار مفاهیم عرفان کلاسیک است که سعی در تقویت حس خدا نگری و تعریف از عقل کلی میکند بصورت مکتب و آموزش سنتی، میتواند از غزل های اولیه و پیش از ملاقات شمس محسوب شود
user_image
رضا آزاد
۱۴۰۲/۰۲/۰۹ - ۱۷:۰۶:۴۶
چه بود؟ بنظرم بر وزن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن نیست.