نیر تبریزی

نیر تبریزی

میرزا محمدتقی مامقانی یا میرزا محمدتقی حجة الاسلام، متخلص به «نیر» و مشهور به «نیر تبریزی» در ۱۲ جمادی الاولی ۱۲۴۸ ه.ق در شهر تبریز به دنیا آمد. تحصیلات را نزد پدرش آغاز کرد. او تا سال ۱۲۶۹ ه.ق به یادگیری مقدمات مشغول بود و در این سال پدر را از دست داد. وی که برای تکمیل تحصیلات خود در ۲۲ سالگی عازم عتبات عالیات شده بود، در محضر عالمان آن سامان به کسب معارف دینی پرداخت و پس از اخذ درجه‌ اجتهاد به وطن مراجعت کرد. این فقیه، محدث، حکیم و شاعر زبردست به سه زبان فارسی، عربی و ترکی شعر می‌سرود. اشعار عاشورایی نیر امتیاز ویژه‌ای دارد. «دیوان نیر تبریزی» از سه بخش عمده تشکیل شده است: ۱. آتشکدهٔ‌ نیر (مثنوی عاشورایی) ۲. لآلی منظومه ۳. دیوان غزلیات. او پس از گذراندن ۶۴ بهار از زندگی در ۱۲ رمضان المبارک ۱۳۱۲ ه.ق در تبریز دار فانی را وداع گفت. بنا به وصیت خودش، جنازه‌اش را به نجف اشرف منتقل کردند و در قبرستان وادی‌السلام به خاک سپردند. آثار نیر تبریزی به همت آقای سید محمدرضا شهیم در گنجور در دسترس قرار گرفته است.
آمار
ردیفوزنتعداد ابیاتدرصد از کل
۱فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)۲٬۱۱۰۴۵٫۹۵
۲فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)۷۷۶۱۶٫۹۰
۳مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)۷۴۸۱۶٫۲۹
۴مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)۱۸۷۴٫۰۷
۵مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)۱۲۸۲٫۷۹
۶مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون)۷۸۱٫۷۰
۷مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)۷۶۱٫۶۶
۸مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)۶۹۱٫۵۰
۹مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)۵۸۱٫۲۶
۱۰فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن (رمل مثمن مشکول)۵۲۱٫۱۳
۱۱فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)۵۰۱٫۰۹
۱۲مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب)۴۸۱٫۰۵
۱۳فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن (رمل مثمن مخبون)۴۷۱٫۰۲
۱۴مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)۴۴۰٫۹۶
۱۵متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن۲۳۰٫۵۰
۱۶فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)۱۶۰٫۳۵
۱۷مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب)۱۵۰٫۳۳
۱۸مفاعلن فع مفاعلن فع۱۴۰٫۳۰
۱۹مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)۱۰۰٫۲۲
۲۰مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)۱۰۰٫۲۲
۲۱مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)۹۰٫۲۰
۲۲فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن (رمل مثمن سالم)۶۰٫۱۳
۲۳مفاعلن مفاعلن مفاعلن مفاعلن۴۰٫۰۹
۲۴فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)۴۰٫۰۹
۲۵مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون)۴۰٫۰۹
۲۶مستفعلن فعلاتن مستفعلن فعلاتن۳۰٫۰۷
۲۷فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم)۲۰٫۰۴
۲۸مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض)۱۰٫۰۲
ردیفزبانتعداد ابیاتدرصد از کل
۱فارسی۴٬۵۹۲۹۲٫۷۷
۲عربی۳۳۲۶٫۷۱
۳ترکی۲۶۰٫۵۳
ردیفقالب شعریتعداد ابیاتدرصد از کل
۱مثنوی۲٬۵۰۶۵۰٫۶۳
۲غزل۱٬۴۳۳۲۸٫۹۵
۳غزل/قصیده/قطعه۵۶۰۱۱٫۳۱
۴چند بندی۳۰۲۶٫۱۰
۵رباعی۷۲۱٫۴۵
۶قصیده۷۰۱٫۴۱
۷قطعه۶۰٫۱۲
۸نامشخص۱۰٫۰۲
منابع کاغذی
نیر تبریزی » آتشکدهٔ نیر (اشعار عاشورایی)