شما اینجا هستید :
رضاقلی خان هدایت

رضاقلی خان هدایت

رضاقلی خان متخلص به هدایت (زادهٔ نیمهٔ محرم الحرام ۱۲۱۵ هجری قمری معادل ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ هجری شمسی در تهران و درگذشتهٔ ماه ربیع‌الاول سال ۱۲۸۸ هجری قمری معادل ۸ تیر ۱۲۵۰ هجری شمسی تهران) ادیب، شاعر و تذکره‌نویس سدهٔ سیزدهم هجری قمری در ایران در دوران حکومت قاجار بود. وی از ابتدای جوانی شعر می‌سرود و «چاکر» تخلّص می‌کرد. پس از چندی تخلص خود را به دلیل یک رؤیا به «هدایت» تغییر داد. در سال ۱۲۴۵ هجری قمری مورد توجه فتحعلی شاه قرار گرفت و به پاداش قصیده‌ای که در مدح شاه سروده بود لقب «خان»ی و امیرالشعرایی گرفت. پس از فتحعلیشاه، به دربار محمدشاه راه یافت و با ماندن در تهران به تربیت شاهزاده عباس میرزای ثانی (ملک آرا)، فرزند محمدشاه مأمور شد. پس از مرگ محمدشاه به دربار ناصرالدین شاه راه یافت و از طرف او به ریاست مدرسهٔ دارالفنون رسید. در سال ۱۲۶۷ هجری قمری پس از پایان جنگ با ترکمانان ناحیهٔ سرخس، به دستور امیرکبیر به ‌عنوان سفیر به خوارزم رفت. هدف مأموریت او که یک سال به طول انجامید، آگاهی‌یابی از اوضاع ماوراءالنهر از نظر سوق‌الجیشی، آزادی اسرای مسلمان و ممانعت از خرید و فروش آنان بود. هدایت تألیفات بسیاری به نظم و نثر دارد. ریاض العارفین (تذکرهٔ احوال عرفا و شاعران عارف)، مجمع الفصحا (تذکرهٔ ادبی در شرح احوال و منتخباتی از اشعار ۸۶۷ شاعر)، مثنوی هدایت‌نامه، لطائف المعارف، سفارت‌نامهٔ خوارزم، فهرس التواریخ، فرهنگ انجمن آرای ناصری، روضةالصفای ناصری (تکمیل تاریخ روضة الصفای میرخواند در سه جلد تا عهد ناصرالدین شاه)، مثنوی منهج الهدایة و دیوان اشعار (شامل بیش از هشت هزار بیت غزل و بیش از ده هزار بیت قصیده) از جمله آثار اوست. تذکرهٔ ریاض العارفین هدایت از روی نسخهٔ تایپ شده به کوشش آقایان سيد رضی واحدی و سهراب زارع قابل دریافت از وبگاه تصوف ایرانی به گنجور اضافه شده است.
تذکرهٔ ریاض العارفین
آمار
ردیفوزنتعداد ابیاتدرصد از کل
۱فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)۱٬۷۹۶۱۸٫۲۸
۲فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)۱٬۴۱۱۱۴٫۳۶
۳مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)۱٬۱۵۷۱۱٫۷۸
۴مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)۷۱۶۷٫۲۹
۵فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)۵۷۲۵٫۸۲
۶مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)۵۵۲۵٫۶۲
۷فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)۵۲۹۵٫۳۹
۸مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)۵۲۳۵٫۳۲
۹مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)۴۵۶۴٫۶۴
۱۰مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)۴۵۵۴٫۶۳
۱۱مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)۴۲۲۴٫۳۰
۱۲فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)۲۹۲۲٫۹۷
۱۳مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)۲۴۲۲٫۴۶
۱۴مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب)۱۰۴۱٫۰۶
۱۵مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب)۹۶۰٫۹۸
۱۶مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم)۷۷۰٫۷۸
۱۷مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)۵۷۰٫۵۸
۱۸مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)۴۷۰٫۴۸
۱۹مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون)۴۷۰٫۴۸
۲۰فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن (رمل مثمن مشکول)۴۱۰٫۴۲
۲۱فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم)۳۷۰٫۳۸
۲۲مفعول مفاعلتن فعلن۳۶۰٫۳۷
۲۳فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف)۳۲۰٫۳۳
۲۴مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض)۳۰۰٫۳۱
۲۵فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن (رمل مثمن مخبون)۲۵۰٫۲۵
۲۶مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن (رجز مثمن مطوی)۱۹۰٫۱۹
۲۷مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون)۱۷۰٫۱۷
۲۸فاعلن مفاعیلن فاعلن مفاعیلن (مقتضب مثمن مطوی مقطوع)۹۰٫۰۹
۲۹مستفعلتن مستفعلتن۶۰٫۰۶
۳۰مستفعلن مستفعلن مستفعلن فع۵۰٫۰۵
۳۱مفتعلن مفتعلن مفتعلن فع۵۰٫۰۵
۳۲مفاعیل فعولن مفاعیل فعولن۴۰٫۰۴
۳۳مستفعلن فع مستفعلن فع (متقارب مثمن اثلم)۳۰٫۰۳
۳۴فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن (رمل مثمن سالم)۲۰٫۰۲
۳۵مفاعلن مفاعلن مفاعلن مفاعلن۱۰٫۰۱
ردیفزبانتعداد ابیاتدرصد از کل
۱فارسی۹٬۸۲۳۹۷٫۹۶
۲عربی۲۰۳۲٫۰۲
۳مازندرانی۲۰٫۰۲
ردیفقالب شعریتعداد ابیاتدرصد از کل
۱مثنوی۴٬۹۴۷۴۹٫۳۳
۲غزل/قصیده/قطعه۳٬۸۲۰۳۸٫۰۹
۳رباعی۱٬۱۲۶۱۱٫۲۳
۴چند بندی۸۳۰٫۸۳
۵قطعه۵۲۰٫۵۲
منابع کاغذی
رضاقلی خان هدایت