سعدی

دلیل نبود این دو مصرع در این غزل چه هست ؟  من در کتابی هم که به تصحیح فروغی دارم متاسفانه این دو مصرع درج نشده ! 

وزن : فاعلاتن مفاعلن فع لن  ۱_پیش رویت قمر نمی تابد  خور ز حُکم تو سر نمی تابد  معنی بیت اول : پیش چهره ء تابانت ماه از تابش باز می ماند و خورشید هم از حکم تو سر پیچی نمی کند .[خور: خورشید / کنایه : سر تابیدن ( روی گردانیدن ، نا فرمانی کردن  ) /تشبیه تفضیلی : روی به قمر و قدرت معشوق به خورشید و برتری معشوق بر این دو ] ۲_ نیکویی خوی کن ، که نرگس مست  .....  معنی : نیکویی را خوی و منش خویش قرار بده ، زیرا که نرگس مست...[نرگس : ->بیت ششم غزل نود/ استعاره ء مصرّحه : نرگس مست (چشم خمار معشوق ) ۳_.....    زُهره وقت سحر نمی تابد  زهره : > بیت چهارم غزل ۱۳۳ " در بعضی نسخه ها این دو مصراع را یک بیت کرده اند ، ولی از یک نسخه چنین استنباط شد که دو بیت بوده  و از هر یک مصراعی ساقط شده .در نسخه های چاپی شعر را چنین نوشته اند : با درخشندگی چشم خوشت       زهره وقت سحر نمی تابد  و این غزل در نسخ بسیار قدیم نیست ‌" مرحوم حبیب یغمایی این غزل را الحاقی و مشکوک می داند " معنی : زهره در سحر گاهان نمی تابد  ۴_آتش اندر درون شب بنشست  که تنورم مگر نمی تابد  معنی بیت چهارم : از آنجا که سینه ء سوزانم روشنی ندارد ، آتش درون شب (خورشید )هم نمی تابد و روشنایی نمی بخشد .[ مگر : قید تاکید است ، همانا ، به درستی / حسن تعلیل : نبودن روشنایی در شب به دلیل نتابیدن تنور سینهء سعدی است .] ۵_بار عشقت کجا کشد دل من  که قضا و قدر  نمی تابد ؟ معنی بیت : بار عشق تو را که حتی قضا و قدر هم از تحمل آن عاجزند ، دل من چگونه به دوش کشد و حمل کند ؟ [ قضا و قدر : حکم الهی ، سرنوشت / تابیدن : تحمل کردن /تشبیه : عشق به بار (اضافه ء تشبیهی)] ناوک غمزه بر دل سعدی  مزن ای جان ، چو بر نمی تابد  معنی : ای جان ، تیر غمزه ات را بر دل سعدی مزن ، زیرا قادر به تحمل آن نیست . [ ناوک : تیر کوچک / غمزه : ناز و عشوه ، اشاره به چشم و ابرو / تابیدن : تحمل کردن /تشبیه : غمزه به ناوک ] منبع : شرح غزلهای سعدی  دکتر محمدرضا برزگر خالقی  دکتر تورج عقدایی  سعدی : به چه کار آیدت ز گُل طبقی ؟ از گلستان ِ ما بِبَر طبقی  شاد و تندرست باشید ..

پیش رویت قمر نمی تابد خور ز حکم تو سر نمی تابد نیکویی خوی کن که نرگس مست (بر تو با کین و شر نمی تابد دم غنیمت بدان،زمان بشناس) زهره وقت سحر نمی تابد