سعدی

سعدی

غزل شمارهٔ ۶۳۶

۱

نشنیده‌ام که ماهی، بر سر نَهَد کُلاهی

یا سرو با جوانان، هرگز رَوَد به راهی

۲

سروِ بلندِ بُستان، با این همه لطافت

هر روزش از گریبان، سر بَرنَکرد ماهی

۳

گر من سخن نگویم، در حسنِ اعتدالت

بالات خود بگوید، زین راست‌تر گواهی

۴

روزی چو پادشاهان، خواهم که برنشینی

تا بشنوی ز هر سو، فریادِ دادخواهی

۵

با لشکرت چه حاجت، رفتن به جنگِ دشمن؟

تو خود به چشم و ابرو، بر هم زنی سپاهی

۶

خیلی نیازمندان، بر راهت ایستاده

گر می‌کنی به رحمت، در کُشتگان نگاهی

۷

ایمن مَشو که روی‌ات، آیینه‌ای‌ست روشن

تا کی چُنین بماند، وز هر کناره آهی

۸

گویی چه جرم دیدی، تا دشمنم گرفتی؟

خود را نمی‌شناسم، جز دوستی گناهی

۹

ای ماهِ سرو قامت، شکرانهٔ سلامت

از حالِ زیردستان، می‌پرس گاه گاهی

۱۰

شیری در این قَضیَّت، کهتر شده ز موری

کوهی در این ترازو، کم‌تر شده ز کاهی

۱۱

ترسم چو بازگردی از دست رفته باشم

وز رُستَنی نبینی، بر گورِ من گیاهی

۱۲

سعدی به هر چه آید، گردن بنه که شاید

پیشِ که داد خواهی، از دستِ پادشاهی؟

تصاویر و صوت

کلیات سعدی به تصحیح محمدعلی فروغی، چاپخانهٔ بروخیم، ۱۳۲۰، تهران » تصویر 969
کلیات سعدی مصور و مذهب نسخه‌برداری شده در ۹۳۴ هجری قمری شیراز » تصویر 687

نظرات

user_image
اکبر خدابخش جلفائی
۱۳۸۹/۱۰/۲۹ - ۱۴:۴۲:۴۱
واژه اول مصرع ششم :کلمه خیلی باید با کلمه خیل جایگزین شود.
پاسخ: با تشکر، متن مطابق تصحیح فروغی است و در این تصحیح «خیلی» آمده است.
user_image
اکبر خدابخش جلفائی
۱۳۸۹/۱۲/۱۲ - ۰۹:۳۶:۱۲
با تشکر از
پاسخی که روی حاشیه اینجانب نگاشته اید، لازم است به استحضار برسانم که جناب فروغی توجه نفرموده اند که در این بخش از شعر باید یک اسم به کار برده شود و نه یک صفت. دلیل دیگر اینجانب وزن شعر است که با کلمه خیل سازگاری بیشتری دارد. بعلاوه، لازم به توضیح می دانم که همانگونه که از معنی شعر می توان استباط نمود، مراد شاعراز این واژه جمع کثیری از نیازمندان است که در راه مخاطب شاعر نشسته و منتظر دیدن اویند، و این معنی با کلمه خیل بهتر رسانده می شود.
user_image
حمیدرضا
۱۳۸۹/۱۲/۱۲ - ۱۲:۱۷:۳۵
@اکبر خدابخش جلفائی:به نظر من «خیلی» در اینجا یک کلمه نیست و یای آن مجزاست (یک خیل، جمعیتی)، این اتفاقاً با توجه به آن که مبالغۀ بیشتری از «خیلِ» دارد به نظر من، به کلام سعدی نزدیکتر است.
user_image
آذرین
۱۳۹۱/۰۳/۰۴ - ۰۳:۵۱:۵۷
باسلام ، اتفاقاً به نظر بنده مرقومه آقای حمید رضا نمی تواند صحیح باشد چون جاییکه خیل با(ی) آمده باشد دیگر نیاز به (ان)نیازمندان نیست پس این (ی) در آخر واژه خیل نامانوس است.باتشکر
user_image
امیدی
۱۳۹۱/۰۹/۰۴ - ۱۴:۵۱:۰۳
آقای خدابخشی درست گفته اند.
user_image
م.س
۱۳۹۱/۱۰/۳۰ - ۰۳:۳۸:۳۰
دوستان عزیز توجه داشته باشید که با چنین مواردی نباید بر اساس سلیقه رفتار کرد هنگام تصحیح یک اثر ادبی مصحح عوامل زیادی را در آن دخیل می کند که از جمله ی آن ها زبان روزگار شاعر، کثرت در نسخه های پیشین و ... است که از استادی همچون فروغی نادیده گرفتن این عوامل بعید است.
user_image
منوچهر
۱۳۹۲/۰۲/۲۲ - ۱۶:۴۳:۰۶
مصرع بالات خود بگوید زین راستر گواهیجایی خوانده امبالای تو بگوید زین بیشتر گواهی
user_image
محمد اشرفی
۱۳۹۲/۱۱/۲۶ - ۱۴:۲۰:۱۹
به نظر بنده آقای خدابخش درست فرمو ده اند و وزن شعر با خیل درستتر میباشد.
user_image
کرم قلاوند
۱۳۹۴/۰۶/۰۶ - ۲۲:۴۷:۲۹
با سپاس از دوستان به نظر من «خیل» درست تر است ، چراکه خیل نسبت به خیلی نامحدود تر است و بر تعداد بیشتری دلالت می کند اما خیلی بر مقدار زیادی از یک عده دلالت دارد . گذشته از اینکه موسیقی دینامکی شعر با خیل روان تر است و تزلزلی در آن پدید نمی آید. البته فقط نظر من است
user_image
سیامک
۱۳۹۴/۰۶/۲۴ - ۰۹:۲۵:۳۱
از نظر من "خیلی" درست تر است و با فضای شعر نیز بیشتر سازگاری دارد. اگر گفته شود "خیل نیازمندان" تاکید جمله به عمل نیازمندان معطوف میشود. یعنی: خیل نیازمندان (شناس) چه کار میکند؟ بر راهت ایستاده. در صورتی که اگر گفته شود "خیلی نیازمندان" تاکید روی "تو" و راه تو" قرار میگیرد. یعنی در راهت چه اتفاقی میافتد؟ خیلی نیازمندان (ناشناس) ایستاده. از این جهت به نظر من در حالت دوم مراد شاعر که توصیف "راهت" است، بهتر دیده میشود.
user_image
دکتر ترابی
۱۳۹۴/۰۶/۲۴ - ۱۰:۲۴:۰۸
به گمان این کمترین نیز خیل نیازمندان درست و هم سعدیانه تر است.خیلی اگر قید مقدار باشد میبایست به جای نیاز مندان مفرد آن نیازمندمی آمد و اگر یای وحدت شمار نیازمندان ، عاشقان را کم مینمایاند که از اغراقشاعرانه به دور است ( گذشته از مشکل دستوریفعل وصفی ایستاده و کمبود حرف اضافه)
user_image
محمدصادق زمانی
۱۳۹۴/۰۷/۱۴ - ۱۰:۰۷:۱۴
آقای حمید رضا درستتر فرمودند:ی در واقع یای نسبی است و حکایت از همان کلمه خیل دارد و مترادف جمله ی "خیل" ی از نیازمندان میباشد
user_image
حسین انجو
۱۳۹۵/۰۳/۲۱ - ۲۳:۴۱:۴۷
کلمه خیل بجای خیلی صحیحتر است.
user_image
حسین انجو
۱۳۹۵/۰۳/۲۱ - ۲۳:۴۲:۴۶
کلمه خیل صحیح تر میباشد.
user_image
مینا مرادی
۱۳۹۵/۰۹/۱۹ - ۰۴:۲۸:۲۲
درود.بیت یکی مانده به آخر، مصرع دوم:همانطور که در ایام حیات، وجود ضعیف من به دور از تو میل رویش، باروری و شکوفایی نداشت...در ممات نیز این قاعده بر قرار است تا آنجا که علف هم بر خاک مزارم نخواهد رویید.
user_image
مندنی
۱۳۹۶/۰۱/۲۳ - ۰۹:۴۳:۵۵
مصرع آخر یک چیزی کم دارد.
user_image
مانا
۱۳۹۶/۰۲/۰۱ - ۱۳:۵۶:۳۴
باسلام، کاملامشهود است «خیل» باید جایگزین «خیلی» شود. و باعث توازن وزن آن است.
user_image
رامین علایی
۱۳۹۶/۰۲/۰۱ - ۲۳:۱۴:۴۷
با سلام، نظر سیامک را بسیار موشکافانه یافتم، به نظر من ایشان نشانه های ارتباط عمودی و افقی معنایی در غزل را بسیار زیبا پایش نموده اند. خیلی دلالت معنایی مناسبترین را دارد.
user_image
مهناز ، س
۱۳۹۶/۰۲/۰۱ - ۲۳:۵۵:۱۷
خیلی نیازمندان = یک خیل از نیازمندانبه مانای یک عده از نیازمندان با نظر گرامی ، حمید رضا موافقم
user_image
nabavar
۱۳۹۶/۰۲/۰۲ - ۰۶:۱۴:۱۹
آقای رامین علاییاین چگونه ادبیاتی ست ؟میشه کسی این جمله ها را برای من توضیح بده”نشانه های ارتباط عمودی و افقی معنایی در غزل را بسیار زیبا پایش نموده اند“.یا ”خیلی دلالت معنایی مناسبترین را دارد“.سپاسگزار میشم
user_image
فرهاد
۱۳۹۶/۰۲/۰۴ - ۰۷:۱۵:۵۹
اگر از نشانه های نگارشی استفاده شود منظور شاعر بهتر شناخته خواهد شد.به نظر نیازمندان توصیف خیلی است و قبل و بعد از نیازمندان باید از خط فاصله استفاده شود.خیلی-نیازمندان- بر راهت ایستاده
user_image
فرشید فلاحی
۱۳۹۶/۰۳/۰۷ - ۱۳:۵۶:۰۰
سلام ودروووود در نسخه مرحوم فروغی خیلی.... درج شده که به نظر حقیر درست تر می نماید ایهام در این کلمه باعث زیبایی آن شده است خیلی هم می تواند سپاهی از محتاجان باشد وهم محتاجانِ بسیاری....
user_image
فرخ مردان
۱۳۹۶/۰۳/۲۹ - ۰۴:۳۸:۵۲
تصحیح ادبی با رأی گیری عمومی فرق داره! به کامنت آقا/خانم م.س. توجه بفرمائید.
user_image
رامین پاپی
۱۳۹۷/۰۲/۲۸ - ۰۱:۳۸:۱۳
ترسم چو باز گردی ، از دست رفته باشم بسیار بسیار زیبا
user_image
پژمان کیهان فر
۱۳۹۸/۱۰/۰۴ - ۰۵:۲۸:۳۱
خیل اشتباه است، خیلی به معنای زیاد و بسیار نیست، بلکه به معنای عده ای و یا گروهی است. ی آخر برای کوچک شمردن این خیل یا گروه در برابر معشوق آورده شده است ، به عبارتی می شود خیلی از نیازمندان و برای حفظ وزن و آهنگ شعر بایستی پس از گفتن خیلی، کمی مکث کرد
user_image
یاسر رییسوند (پاییز)
۱۳۹۸/۱۱/۲۲ - ۰۲:۵۳:۳۵
...سلام دوستاندرباره مصرع...خیلی نیازمندان...در اینجا سعدی قید مقدار را با نقش نحویاسم یا همان اسم سازی nominalization با تکیه ( عنصر نوایی) بر هجای دوم خی لیَبکار گرفته است یعنی خیلی قید مقدار برای نیازمندان نیست با این مفهومی:تو خیلی هستی...خیلی با مکث،خیلی ،و نیازمندان در صف...
user_image
یاسر رییسوند (پاییز)
۱۳۹۸/۱۱/۲۲ - ۰۲:۵۹:۵۳
... بواقع همین خیلی با آن توضیح خود دارای ایهام بسیار زیبایی ست:تو خیلی هستی و بزرگمنش و دست و دل باز تو لشگری هستی به تنهایی ...که در مصرع دوم آنراپوشش می دهد
user_image
محسن
۱۳۹۹/۰۹/۰۹ - ۰۷:۱۷:۵۵
سلام به نظر بنده کلمه "خیل" به خودی خود دلالت بر جمعی دارد و با "نیازمندان" نباید مشکلی ایجاد کند.پس به نظر اینجانب "خیلی"(به معنای یک خیل) مناسب تر مینماید.و اینکه به نظر دوستان مخالف،برای "نیازمندان" باید از "خیل های" استفاده کرد؟
user_image
سیدغلامعباس موسوی نژاد
۱۳۹۹/۰۹/۲۳ - ۰۴:۵۷:۱۱
به عقیده بنده خیل به زبان سعدی نزدیکتر است
user_image
محمدرضا دوراندیش
۱۴۰۱/۰۳/۱۸ - ۰۹:۴۳:۲۹
امکانش هست بزرگواری بیت دوم را به زبان ساده توضیح بدهد
user_image
بردیا
۱۴۰۲/۰۶/۲۸ - ۱۸:۳۳:۳۱
این شعر بمبه بمببب
user_image
بردیا
۱۴۰۲/۰۶/۲۸ - ۱۸:۳۵:۱۶
گویی چه جرم دیدی تا دشمنم گرفتی خود را نمی‌شناسم جز دوستی گناهی!! به به
user_image
حمیدرضا
۱۴۰۲/۰۹/۰۲ - ۰۳:۲۸:۵۹
به نظر می‌رسد مصرع اوَل این بیت درمصرع اوّل این بیت حافظ تأثیرگذار بوده است: حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۵ » ای صاحب کرامت شکرانهٔ سلامت ... به نقل شرح صوتی دکتر محمدرضا ضیاء بر غزل حافظ