سعدی

عالی است.

گفتم : مگر به خواب بینم خیال دوست   اینک عَلَی الصَّباح نظر بر جمال دوست معنی بیت اول  ۱ _ گفتم : ای کاش خیال دوست را به خواب ببینم ، امّا شگفتا که اکنون در بامدادان نگاهم بر جمال دوست افتاده است .  [ خیال = تصوّر چیزی که که در پیش چشم نباشد ، تصویر معشوق / اینک = اکنون / علی الصباح = قید زمان است به معنی بامدادان ، هنگام صبح / نظر = نگاه / جمال = حسن و زیبایی ] مردم هلال عید بدیدند ، و پیش ما   عید است و آنک ابروی همچون هلال دوست مردم برای ورود به عید باید هلال عید را مشاهده کنند . امّا در نزد ما اکنون عید است و نشانۀ آن ابروی همچون هلال دوست است .  [ عید = مراد عید فطر است / آنک = قید زمان است به معنی اکنون ، حالا ] ما را دگر به سرو بلند التفات نیست   از دوستیّ قامت با اعتدال دوست معنی بیت سوم  ۳ _ ما از زمانی که با قامت معتدل یار دوستی یافته ایم ، دیگر به قامت بلند سرو توجّهی نداریم .  [ التفات = توجّه و عنایت / با اعتدال = موزون و متناسب ] زآن بی خودم که عاشق صادق نباشدش   پروای نَفس خویشتن از اشتغال دوست معنی بیت چهارم  ۴ _ از آن روی از خود بی خود گشته ام که دوستدار راستین از پرداختن به دوست فارغ نمی شود تا به خود توجّه و التفاتی داشته باشد .  [ بی خود = بی خویش و بی قرار / پروا = توجّه / اشتغال = سرگرم کردن و مشغول داشتن ] ای خواب ، گِردِ دیدۀ سعدی دگر مگرد   یا دیده جایِ خواب بُوَد ، یا خیال دوست معنی بیت پنجم  ۵ _ ای خواب ، دیگر در اطراف دیدگان سعدی پرسه مزن ، زیرا چشمان او جای خیال دوست است و ناگزیر جایی برای خواب در آن وجود ندارد . منبع : شرح غزلهای سعدی  دکتر محمدرضا برزگر خالقی  دکتر تورج عقدایی  سعدی : به چه کار آیدت ز گُل طبقی ؟ از گلستان ِ ما بِبَر طبقی  شاد و تندرست باشید .