سعدی

سعدی

حکایت شمارهٔ ۳۶

دو برادر یکی خدمت سلطان کردی و دیگر به زورِ بازو نان خوردی.

باری، این توانگر گفت درویش را که: چرا خدمت نکنی تا از مشقّتِ کار کردن برهی؟

گفت: تو چرا کار نکنی تا از مَذَلَّتِ خدمت رهایی یابی؟ که خردمندان گفته‌اند: نانِ خود خوردن و نشستن به که کمرشمشیرِ زرّین به‌خدمت بستن.

۴

به دست آهک تفته کردن خمیر

به از دست بر سینه پیشِ امیر

۵

عمرِ گرانمایه در این صرف شد

تا چه خورم صَیْف و چه پوشم شِتا

۶

ای شکم خیره به نانی بساز

تا نکنی پشت به خدمت دو تا

تصاویر و صوت

کلیات سعدی به تصحیح محمدعلی فروغی، چاپخانهٔ بروخیم، ۱۳۲۰، تهران » تصویر 164
کلیات شیخ سعدی علیه الرحمه به خط محمد حسینی اصفهانی - گلستان مورخ ۱۲۵۹ هجری قمری » تصویر 68
گلستان به خط شکستهٔ خوانا و زیبا تحریر شده در دارالخلافهٔ طهران » تصویر 37
کلیات سعدی نسخهٔ ۱۰۳۴ هجری قمری » تصویر 108
گلستان سعدی به خط محمدحسین کشمیری و نقاشی مانوهار داس نسخهٔ کتابخانهٔ دیجیتال دانشگاه کمبریج » تصویر 74
گلستان سعدی به خط خوانا و زیبای میرزا محمدحسین شیرازی سال ۱۲۷۱ هجری قمری » تصویر 79
گلستان سعدی به خط محمد محمود لاری به سال ۱۰۱۱ هجری قمری » تصویر 90
گلستان به همراه بوستان در حاشیه » تصویر 67
گلستان سعدی خوشنویسی شده و مذهب مورخ بیستم شوال ۱۱۳۵ هجری قمری » تصویر 98
گلستان به خط توسط عبداللطیف شروانى سال ۹۷۱ هجری قمری » تصویر 77
گلستان با بوستان در حاشیه به خط محمدرضا تبریزی سنهٔ ۹۸۰ هجری قمری » تصویر 94
کلیات سعدی مذهب و مصور نسخه‌برداری شده توسط عبدالله بن شیخ مرشد الکاتب در قرن دهم هجری » تصویر 74
شرح گلستان دکتر محمد خزائلی » تصویر 298
گلستان سعدی منسوب به یاقوت مستعصمی » تصویر 57

نظرات

user_image
نگین شکروی
۱۳۸۹/۰۶/۰۸ - ۱۱:۳۲:۱۷
با درود وسپاس فراوان" ای شکم خیره به تایی بساز" صحیح است
پاسخ: با تشکر، «تایی» جایگزین «نانی» شد، هر چند شادروان فروغی در حاشیه بدل «نانی» را هم آورده است.
user_image
میلاد
۱۳۹۰/۱۱/۰۱ - ۲۰:۱۴:۳۵
به تایی بساز یعنی چی؟
user_image
امین شاملی
۱۳۹۱/۱۰/۲۳ - ۱۳:۳۳:۳۶
قالب شعری سه بیت حکایت ، چه قالبی است؟
user_image
دوستدار سعدی
۱۳۹۱/۱۰/۲۹ - ۰۳:۴۲:۴۰
ای شکم خیره به نانی بساز با توجه به معنی درست است
user_image
سید علی
۱۳۹۲/۰۱/۰۶ - ۱۲:۲۱:۴۹
تا جایی که من یادمه در کتاب فارسی سال چهارم مدرسه، کلمه "نانی" امده بود."تایی" اینجا به چه معنی است؟و در ضمن چون یک نفر چیزی میگوید، شما نباید فورا اثر بدهید، باید با نسخه های قدیمی و نظر اساتید بررسی کنید.
user_image
کیوان
۱۳۹۲/۰۲/۰۸ - ۲۰:۴۱:۴۹
دوستان به نظر من تایی یعنی یک تا (در مقابل دو تا )ولی خودمونیم عجب شعری گفته. دمش گرم
user_image
صادق آزاد
۱۳۹۳/۰۶/۳۰ - ۰۴:۰۱:۳۷
عمر گرانمایه ماه به ماه برای دریافت حقوق ماهانه صرف میشه و ما خشنود از اینکه آخر ماه میرسه تا حقوق بگیریم . غافل از اینکه نا خودآگاه آرزوی هر چه زودتر گذشتن زمان باقی مانده عمر خود را میکنیم و تکرار و تکرار و تکرار...
user_image
فرزاد
۱۳۹۳/۰۸/۰۲ - ۰۶:۴۰:۳۵
با سلامزیبایی شعر درهمان بیت ای شکم خیره به تایی بسازتانکنی پشت به خدمت دوتا استتاودوتا اینجا ایهام دارد بدین معنی که اگرقناعت کنی وبه یک تا(منظورازقانع بودن به کم) بسازی مجبور نیستی برای به دست آوردن چیز بیشتری خم شوی وخدمت سلطان کنیدوتا اینجا هم معنی حرص و هم معنی خم شدن می دهد
user_image
فرزاد
۱۳۹۳/۰۸/۰۲ - ۰۶:۴۳:۵۳
با سلامدرکتاب چهارم دبستان قدیم(سال 1364) بجای تاینانی نوشته شده که فکر میکنم علت این است که دانش آموزدراین سن مفهوم ایهام را نمی داند لذابرای اینکه اثربخشی داستان بیشترشود نانی بجای تایی نوشته شده است
user_image
بهمن دانشمند
۱۳۹۳/۱۰/۰۶ - ۰۰:۳۶:۵۷
1-" به دست آهک تفته کردن خمیر " درست است و منظور شاعر انجام کار خیلی سخت و مشقت بار بوده است. 1- آهک تفته را اگر بخواهید خمیر کنید باید روی آن آب بریزید . آب روی آهک باعث داغ شدن شدید آن می شود و با دست خمیر کردن آن بسیار زجر آور و سخت است.2- آهک در کوره تفته می شود نه آهن 3- آهک تفته را می توان خمیر کرد و نه آهن
user_image
بهمن دانشمند
۱۳۹۳/۱۰/۰۶ - ۰۰:۴۵:۰۱
1- "ای شکم خیره به تایی بساز "دلایل :1- تای واحد اندازه گیری نان است . یک تای نان = یک نان برای گواه به گویش مردم جبوب خراسان مراجعه شود.2- از لحاظ صنایع ادبی یک تا و دو تا
user_image
تاوتک
۱۳۹۳/۱۰/۰۶ - ۰۵:۳۷:۰۸
جناب بهمن جان دانشمند سپاس از توضیحات ارزنده تان در مورد آهک تافته و تا .در بسیاری از نسخ معتیر بصورت آهن تافته و نان آمده اما خب چون در نسخه های قریب و فروغی و دانش تا ذکر شده است میپذیریم اما آوردن تا به نظر بر اثر تناسب با دوتا در قافیه ی بیت است و مفهموم آن یک تا ست از دو تا
user_image
مجسن
۱۳۹۳/۱۱/۱۹ - ۱۲:۰۶:۳۹
به تایی بساز یک تا در مقابل دوتا یعنی اگر به خاطر سنگینی بار (کنایه از زحمت کشیدن وکار یدی) نیمه خم بشی بهتره تا اینکه به احترام سلطان تمام خم بشی
user_image
بهمن دانشمند
۱۳۹۴/۰۸/۱۱ - ۰۹:۲۴:۴۷
تای نان = قرص نان ای شکم خیره به تایی بساز = ای شکم خیره به یک قرص نان بسنده کن (طمع کار مباش) نا نکنی پشت به خدمت دو تا = تا مجبور نباشی پیش دیگران تا زانو خم شوی .دو تا = دو لا
user_image
امین
۱۳۹۴/۰۹/۱۸ - ۱۴:۱۷:۲۸
نان درست تر است
user_image
سید محمد حسین هاشمی
۱۳۹۴/۰۹/۲۷ - ۱۳:۳۸:۲۴
در نسخه استاد خلیل خطیب رهبر «تائی» آمده است که به معنی یک نان میباشد. منظور از بتائی بساز این است که به سکتا نان قانع شو و سازگاری کن. یحتمل تائی بمنظور ایجاد واج آرایی در بیت نسبت به نانی فضیلت یافته است.
user_image
علی
۱۳۹۴/۱۰/۱۲ - ۰۳:۰۷:۲۹
به نظر من این جوری قشنگ تره : ای شکم تیره به نانی بساز تا نکنی پشت تا به خدمت پادشاه
user_image
محدثه
۱۳۹۴/۱۱/۱۰ - ۱۱:۱۲:۱۳
سلام معنای برهی یعنی چه ممنون می شم بگید برای فردا لازم دارم خواهشا ممنون محدثه قانع هستم
user_image
سمانه ، م
۱۳۹۴/۱۱/۱۰ - ۱۱:۲۱:۰۹
برهی یعنی : رها شوی
user_image
مهدی کریمی
۱۳۹۴/۱۱/۲۲ - ۱۱:۱۰:۴۲
" ی " در "کردی" و " خوردی" ، " ی " استمرار است.
user_image
رضا
۱۳۹۵/۰۵/۲۰ - ۰۹:۱۵:۱۶
سلام به گنجوریان ادب دوستصیف یا سیف؟
user_image
مهناز ، س
۱۳۹۵/۰۵/۲۰ - ۱۲:۳۲:۱۹
صیف به مانای تابستان است و صحیح
user_image
بی باک
۱۳۹۵/۰۵/۲۰ - ۱۸:۴۱:۱۲
"مانا" یعنی چه؟ تازه فرهنگستان ساخته؟
user_image
سید مهدی
۱۳۹۵/۰۶/۰۲ - ۰۵:۱۳:۰۷
سلام, بنده فوق دیپلم ادبیات هستم. در کتاب گلستان سعدی(انتشارات دانشگاه پیام نور) نوشته شده: ای شکم خیره به نانی بساز, نه تایی. بنظر می آید این شکل بشیار صحیح تر باشد. البته قبول دارم که بعضی از کتب شاعران بزرگ نسخه های مختلفی دارند, مثل دیوان حافظ که مثلااین بیت شعر ایشان درنسخه غنی و قزوینی به یک شکل و در نسخه قدسی به شکل دیگر است:کشتی شکستگانیم ای باد شرطه برخیز/باشدکه بازبینیم دیدار آشنا راکه در نسخه قدسی بدینگونه است, اما در نسخه دکتر غنی و قزوینی:کشتی نشستگانیم ای باد شرطه برخیز/ شاید که بازبینیم آن یار آشنا را
user_image
هانی
۱۳۹۶/۰۲/۱۸ - ۱۷:۳۴:۵۵
ببخشید میخوام بدونم معنی این شعر رو باید از کجا بگیرم
user_image
پریسا
۱۳۹۶/۰۳/۰۶ - ۰۴:۵۷:۵۴
به نانی بساز درست است نه به تایی بساز در نسخی که من دیدم به نانی بساز بود و از لحاظ معنایی هم به نانی خیلی پرمعناتر است تا به تاییدر جواب آن دوستمونم که گفتن آهک تفته در بیشتر نسخ آهن تفته ذکر شده است
user_image
مهناز ، س
۱۳۹۶/۰۳/۰۶ - ۱۲:۵۱:۱۸
به تایی بساز به نظر درست تر می نماید” تا “ در مقابل ”دو تا “
user_image
محمد
۱۳۹۶/۱۰/۱۰ - ۰۱:۲۱:۵۲
آهک صحیح تر است زیرا :آهک با آرد و نان و خمیر سنخیت دارد ولی آهن هیچ سنخیتی ندارد
user_image
۷
۱۳۹۶/۱۲/۱۴ - ۱۷:۳۲:۱۳
"که خردمندان گفته‌اند نان خود خوردن و نشستن به که کمر شمشیر زرّین به خدمت بستن"نان در اصل " نَغَن " بوده است و در گذر زمان به نان تبدیل شده است.واژگان دیگر که میتوان نمونه آورد نغز است که به ناز تبدیل شده است.نَغُل نیز به مرور به آغل تبدیل شده است.
user_image
حمیدزبیری
۱۳۹۶/۱۲/۲۵ - ۱۴:۳۷:۴۱
عمر گران مایه در آن صرف شد. تاچه خورم سیف و چه پوشم شتاوعده جنت دل من را ربود. چشم مرا خیره به صف جزادرگه عشق و می و مستی گشا. تا نشود این دوسه روزم تباه ارباب شعرا حمید زبیری
user_image
nabavar
۱۳۹۶/۱۲/۲۵ - ۱۶:۲۶:۱۳
جناب ارباب شعراشعر شما ایراد قافیه داردکاش می سرودید :درگه عشق و می و مستی گشا ، تا نرود این دوسه روزم هبازنده باشی
user_image
رضا
۱۳۹۷/۰۱/۲۵ - ۰۲:۵۹:۳۸
خط اول حکایت، بطور علنی کلمه نان ذکر شده. واضح تر از این چه دلیلی؟؟؟
user_image
آرمان فراز
۱۳۹۷/۱۲/۰۵ - ۰۱:۳۱:۰۰
نمیدونم چرا همش فکر میکنم دوتا کلمه سلطان جا افتاده. جایی که میگه : چرا خدمت سلطان نکنی تا از ......تو چرا کار نکنی تا از مذلت خدمت سلطان برهی. البته هیچ دلیلی ندارم.
user_image
هادی
۱۳۹۸/۱۱/۲۷ - ۱۷:۰۸:۰۵
با سلام،،به تایی بساز صحیح میباشد به معنی نیم قرص نان همیشه سلامت باشید
user_image
محمد تقوایی
۱۳۹۹/۰۳/۲۸ - ۰۷:۱۰:۵۴
بنظر حقیر کسی که کار آزاد میکنه بابت کار مجبوره گاهی خم یا تا هم بشه ولی فقط بخاطر کار مجبوره تا بشه ولی کسی که خدمت میکنه دو بار باید تا بشه یکی بخاطر کار ویکی بخاطر تعظیم.
user_image
Zeytoon۱۱
۱۳۹۹/۰۷/۰۶ - ۰۹:۰۸:۳۶
سلام،صیف یه واژه قرآنیه که درسوره قریش جزسی اومده وبه معنای تابستانه وشتا به معنی زمستان.یعنی انسان همه عمرش به فکراینه که چه بخورم(خصوصاتابستان که فصل میوه هاست)وچه بپوشم درفصل سرما
user_image
ابوالقاسم هنرپرور
۱۳۹۹/۰۹/۲۵ - ۰۵:۵۸:۲۸
نانی صحیح میباشد سعدی همه جا خیلی ساده منظورش رو بیان می کنه و خیلی دنبال وزن و قافیه نیست مثل هرمه نان از عمل خویش خورد
user_image
محمد رضا
۱۳۹۹/۱۱/۲۰ - ۰۲:۳۵:۱۵
با سلام خدمت دوستان بنده فکر میکنم که در این جمله که می‌فرماید : خردمندان گفته‌اند نان خود خوردن و نشستن به که کمر شمشیر زرّین به خدمت بستن. میبایست کمر خدمت به شمشیر زرین بستن صحیح باشدالبته باتوجه بع مضمون حکایت و مفهوم جمله این را عرض کردم
user_image
ممدآقا
۱۳۹۹/۱۲/۲۰ - ۱۸:۴۷:۲۲
تا جایی که ما را یاد آید چنین گفته اند:دو برادر بودی، یکی خدمت سلطان کردی دیگری به زور بازوی نان خوردی.
user_image
احسان غلامی
۱۴۰۰/۰۹/۰۹ - ۱۶:۱۸:۱۴
درود. یکی از معانی تا، نان می باشد که هنوز در بعضی از گویشهای محلی وجود دارد. در بعضی دهات غرب کشور، به نوعی نان ضخیم که در تنور پخته می شود شاهتا (تای بزرگ یا نان بزرگ) گفته می شود.
user_image
ساجد مسیبی
۱۴۰۱/۱۰/۰۳ - ۰۱:۵۲:۵۹
قافیه و قالب شعری اش چطوریه؟ چرا درست در نمیاد
user_image
نیلوفر صدری
۱۴۰۲/۰۱/۰۴ - ۲۳:۱۰:۲۵
تای به معنی عدد آمده است  یکتا و دوتا و سه تا و چهارتا
user_image
نیلوفر صدری
۱۴۰۲/۰۱/۰۴ - ۲۳:۵۷:۴۸
تا و تای   در "لغت نامه دهخدا" معنی قرص نان نداشت  
user_image
محمد باقر انصاری
۱۴۰۲/۰۹/۱۷ - ۰۰:۰۲:۲۷
ای شکم خیره به نانی بساز درست است چون در متن حکایت دو بار واژه نان بکار رفته و نه تا. ضمناً آهک بجای آهن مناسبتر با خمیر است اما نمیدانیم سعدی کدام را بکار برده.  
user_image
محمد باقر انصاری
۱۴۰۲/۰۹/۱۷ - ۰۹:۰۱:۲۸
ضمناً در برخی نسخه های کهن که تصویر آنها در بالا آمده دقت کردم، آهک بجای آهن نوشته شده است. بنا بر این نباید در آن شک کرد