سعدی

سعدی

حکایت شمارهٔ ۱

با طایفه دانشمندان در جامع دمشق بحثی همی‌کردم که جوانی در آمد و گفت: در این میان کسی هست که زبان پارسی بداند؟

غالب اشارت به من کردند.

گفتمش: خیر است!

گفت: پیری صد و پنجاه ساله در حالت نزع است و به زبان عجم چیزی همی‌گوید و مفهوم ما نمی‌گردد. گر به کرم رنجه شوی مزد یابی، باشد که وصیتی همی‌کند.

چون به بالینش فراز شدم این می‌گفت:

۶

دمی چند گفتم بر آرم به کام

دریغا که بگرفت راه نفس

۷

دریغا که بر خوان الوان عمر

دمی خورده بودیم و گفتند بس

معانی این سخن را به عربی با شامیان همی‌گفتم و تعجب همی‌کردند از عمر دراز و تأسف او همچنان بر حیات دنیا.

گفتم: چگونه‌ای در این حالت؟

گفت: چه گویم؟،

۱۱

ندیده‌ای که چه سختی همی‌رسد به کسی

که از دهانش به در می کنند دندانی

۱۲

قیاس کن که چه حالت بود در آن ساعت

که از وجود عزیزش به در رود جانی

گفتم: تصور مرگ از خیال خود به در کن و وهم را بر طبیعت مستولی مگردان که فیلسوفان یونان گفته‌اند مزاج ار چه مستقیم بود، اعتماد بقا را نشاید و مرض گرچه هایل، دلالت کلی بر هلاک نکند. اگر فرمایی طبیبی را بخوانم تا معالجت کند.

دیده بر کرد و بخندید و گفت:

۱۵

دست بر هم زند طبیب ظریف

چون خرف بیند اوفتاده حریف

۱۶

خواجه در بند نقش ایوان است

خانه از پایبند ویران است

۱۷

پیرمردی ز نزع می نالید

پیرزن صندلش همی ‌مالید

۱۸

چون مخبط شد اعتدال مزاج

نه عزیمت اثر کند نه علاج

تصاویر و صوت

کلیات سعدی به تصحیح محمدعلی فروغی، چاپخانهٔ بروخیم، ۱۳۲۰، تهران » تصویر 260
گلستان سعدی به خط محمدحسین کشمیری و نقاشی مانوهار داس نسخهٔ کتابخانهٔ دیجیتال دانشگاه کمبریج » تصویر 190
گلستان سعدی به خط خوانا و زیبای میرزا محمدحسین شیرازی سال ۱۲۷۱ هجری قمری » تصویر 216
گلستان به خط شکستهٔ خوانا و زیبا تحریر شده در دارالخلافهٔ طهران » تصویر 92
کلیات شیخ سعدی علیه الرحمه به خط محمد حسینی اصفهانی - گلستان مورخ ۱۲۵۹ هجری قمری » تصویر 105
گلستان سعدی به خط کاتب سلطانی میر علی حسینی به سال ۹۷۵ هجری قمری در بخارا » تصویر 193
کلیات سعدی نسخهٔ ۱۰۳۴ هجری قمری » تصویر 160
گلستان به همراه بوستان در حاشیه » تصویر 169
گزیدهٔ ناقصی از گلستان با تذهیبها و نقاشیهای متعدد » تصویر 13
گلستان سعدی خوشنویسی شده و مذهب مورخ بیستم شوال ۱۱۳۵ هجری قمری » تصویر 239
گلستان به خط توسط عبداللطیف شروانى سال ۹۷۱ هجری قمری » تصویر 203
گلستان با بوستان در حاشیه به خط محمدرضا تبریزی سنهٔ ۹۸۰ هجری قمری » تصویر 229
کلیات سعدی مذهب و مصور نسخه‌برداری شده توسط عبدالله بن شیخ مرشد الکاتب در قرن دهم هجری » تصویر 185
گلستان بایسنقری موزهٔ چستر بیتی کتابت به سال ۸۳۰ هجری قمری در هرات » تصویر 70
شرح گلستان دکتر محمد خزائلی » تصویر 570
گلستان سعدی منسوب به یاقوت مستعصمی » تصویر 87

نظرات

user_image
رضا شهنی
۱۳۹۲/۰۳/۰۹ - ۰۴:۳۷:۰۱
شعر اول حکایت دو بیت دارد دمی چند گفتم برآرم به کام /دریغا که بگرفت راه نفسدریغا که بر خوان الوان عمر/دمی خورده بودیم گفتند:بس -شعر آخر حکایت در مصرع دوم بیت اول حرف اشتباه است و کلمه درست خرف است به معنی کم عقل پیر -از نسخه جمشید غلامی نهاد
user_image
سارا سپهر
۱۳۹۲/۰۹/۱۲ - ۰۴:۴۲:۱۴
با سلام دست بر هم زند طبیب ظریف چون خرف بیند اوفتاده حریفخرف به معنای کم عقل است .
user_image
سارا سپهر
۱۳۹۲/۰۹/۱۲ - ۰۴:۴۵:۴۶
با سلام دست بر هم زند طبیب ظریف چون خرف بیند اوفتاده حریف تصحیح فروغیخرف به معنای پیری است که عقلش تباه شده باشد(دهخدا)
user_image
mohamad
۱۳۹۴/۰۹/۰۴ - ۰۲:۱۰:۳۸
کسی معنی 4 بیت اخر را برا من میگه البته لغتاش را پیدا کردم معنی ابیات را میخوام
user_image
حسین ترکمن نژاد
۱۳۹۶/۰۱/۱۵ - ۲۲:۱۳:۵۷
آقای محمد عزیزمنظور چهار بیت آخر این است که وقتی کار از کار گذشت و کهولتِ سن به غایت رسید، دیگر درمان ممکن نیست و مرگ حتمی است و سعی در علاج، کاریست باطل و بیهوده؛ درست مانند کسی که به نقش ایوان می‌پردازد در حالی که بنیان خانه ویران است.
user_image
حسین ترکمن نژاد
۱۳۹۶/۰۱/۱۵ - ۲۲:۱۹:۱۷
البته متأسفانه در گلستانِ گنجور، خطاهای تایپی بسیاری دیده می‌شود و افتادگیهای فراوانی در آن وجود دارد. در همین ابیاتِ پایانی، در مصراعِ دومِ بیت نخست، باید «خَرِف» نوشته شود و نه «حرف»؛ نیز «اوفتاده»، نه «اوفتاد».در ضمن واژۀ «عزیمت» در بیت پایانی، به معنای «افسون» است و ربطی به سفر کردن و رخت بربستن ندارد.
user_image
۷
۱۳۹۶/۱۱/۰۵ - ۰۹:۲۱:۱۲
خانه از پای بند ویران استخواجه در بند نقش ایوان استشکل درست این بیت مشهور:خانه از پای و بند(بست) ویران استخواجه دربند نقش ایوان استخا/ج/در/بن/د/نق/ش/ای/وا/نستخا/ن/از/پا/ی/بن/د/وی/را/نست بند به معنی پیوند بست به معنی تکیه
user_image
رضا
۱۳۹۷/۰۱/۰۱ - ۱۴:۲۵:۰۲
معنی جمله «مزاج ار چه مستقیم بود، اعتماد بقا را نشاید» چیه؟
user_image
nabavar
۱۳۹۷/۰۱/۰۱ - ۱۴:۴۰:۲۴
رضا جان مزاج ار چه مستقیم بود، اعتماد بقا را نشایدسلامت بدن اگر چه کامل باشد ، نمی توان مطمئن بود که مرگ فرا نمی رسد.زنده باشی
user_image
عماد
۱۳۹۷/۰۱/۰۷ - ۱۸:۰۱:۵۱
نوروز 1397 هست و سالها همینطور مثل ابر بهاری می آیند و میروند.... بهترین وصف هم برای عمر همین شعره.....
user_image
محمد ضیااحمدی
۱۳۹۷/۰۶/۰۹ - ۱۵:۰۴:۲۸
عزیمت یا عزیمه به معنای دعا هم هست و جمع آن عزایم میباشد ، که بر کاغذ نوشته بر بازوی بیمار می بندند
user_image
Vafa
۱۳۹۸/۰۶/۱۵ - ۰۶:۳۰:۵۴
ای دریغ از عمر رفته
user_image
ناصر اقتصادی
۱۳۹۹/۰۱/۰۸ - ۱۰:۵۳:۴۴
مهم‌ترین خطا در تحلیل و شناخت و مدیریت سیستم‌ها و ایجاد تغییر و بهبود سیستم‌ها، این است که مشکل سیستمی (Systemic problem) را با مشکل در سیستم (Problem in the system) اشتباه بگیریم. motamem.orgمن از شعرهای پایانی حکایت برای مشکل سیستمی سود جُستَم. رسیدگی به عنصری از سیستمی که در کلُ فَشَل است، آب در هاون کوبیدن است.
user_image
سامان روح بخشان
۱۳۹۹/۰۳/۲۸ - ۰۳:۲۱:۰۵
با عرض سلامدو حاشیه آخر که از زاویه رویکردهای نظام مند(سیستمی) به قطعه آخر شعر بود، بسیار زیبا و جذاب می نماید.احسنت!و در تکمیل این دو حاشیه: حتی وقتی همه مولفه های یک نظام به تنهایی و به درستی عمل میکنند ولی سیستم، عملکرد مناسبی ندارد یعنی مولفه ها سر جای خود نیستند و یا در زمان مناسب در مکان مناسب عمل نکرده اند، آن سیستم به هدف نمی رسد، چه رسد به اینکه اکثر مولفه ها نیز به درستی تنظیم نشده باشند. آنوقت باید گفت: خانه از پایبست ویران است.....
user_image
محمدحسین زعفرانچی
۱۳۹۹/۱۰/۱۱ - ۱۲:۳۱:۱۹
با سلام و با احترام خدمت دوستان قطعا بسیاری از دوستان با توضیحاتی که راجع به معنی دست برهم زند طبیب ظریفچو حرف بیند اوفتاده حریفارائه شده قانع نشده اند.متاسفانه در تاویل پیام چنین بیت و ابیات زیبایی.کم لطفی نموده اند.باید عرض کنم که در مصرع دوم .حرف درست است.نه خرفکه معنی آن پیر خرفت باشد یا هر چیز دیگریهمانا واژه درست. حرف هست با تلفظ فتحه در (ح) و (ر) و ساکن در (ف)و معنی آن حریف علیه هستیعنی دست برهم زند طبیب ظریفدست برهم میمالد یا به آرامی میزند طبیب نکته سنج و ریزبین(یعنی با نگاهی تشخیص میدهد که مریض رفتنی هست)و تاسفی نمیخورد بواسطه کهولت سن مریض که در این حکایت اشارت بر این امر شده استچون حرف بیند اوفتاده حریفهمانند حریفی (مثلا در مبارزه) که از افتادن و باختن حریفش مطمئن شده استالبته این شائبه پیش میاید که طبیب و بیمار .حریف مبارزه نیستند .که کاملا بجاست.این قدرت کلام و لطافت و زیبایی بی بدیل و بی نظیر حضرت شیج اجل .سعدی هست.که به این زیبایی .کلام میراند.باید توجه کنیم که این کلام را بیمار سالخورده حکایت .بر زبان میراند.یعنی با زبان طنز به سعدی میفهماند که الان طبیب اگر بیاید .به همان دیده که در سطور بالا نگارش شد.به مرد رو به موت نظر میکند.کلام آخر در وصف شیخ اجلصبر بسیار بباید پدر پیر فلک راتا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید
user_image
منیر
۱۳۹۹/۱۲/۰۹ - ۲۳:۲۶:۰۶
متاسفانه حکایت تا پایان خوانش نمی شود. چرا؟؟؟؟
user_image
حمیدرضا
۱۳۹۹/۱۲/۱۰ - ۱۰:۳۸:۱۵
@منیر:خوانش بررسی شد. فایل از ابتدا تا انتها پخش می‌شود و مشکلی ندارد. احتمالا فایل روی دستگاه شما ناقص بارگذاری شده و اگر روی صفحه رفرش یا تازه‌سازی بزنید مشکل حل شود.
user_image
زکریا مقتدری
۱۴۰۰/۰۸/۱۹ - ۱۰:۱۰:۲۴
در مورد سعدی فقط باید گفت: اگر مرا به دعایی مدد کنی شاید که آفرین خدا بر روان سعدی باد
user_image
حمید ستوده
۱۴۰۲/۰۵/۱۰ - ۱۵:۵۵:۳۹
باتقدیم سلام و ادب، منت پذیرم اگر یکی از بزرگان معنی (پیر زن «صندلش» همی مالید). آیا منظور از «صندل» همان چوب صندل معروف است؟