
صفایی جندقی
یرزا احمد جندقى متخلص به «صفایی» دومین فرزند یغماى جندقى است که در سال ۱۲۳۶ ه.ق درخور، مرکز منطقهٔ جندق و بیابانک به دنیا آمد. مادر او هما سلطان از اهالى کاشان و از بستگان حاج ملا احمد نراقى (مجتهد مشهور شیعى) دومین همسر یغماى جندقى است. پدرش یغما، وی را به نام و تخلص ملا احمد نراقی که تخلص «صفایی» داشت «احمد» و «صفایی» نام گذاشت. میرزا احمد تحصیلات مقدماتى را در زادگاهش فراگرفت و سپس نزد پدر و برادرش (میرزا اسماعیل هنر) به تکمیل معلومات خود پرداخت. صفایى جندقى پس از سفرهایى به سمنان و تهران، روستاى جندق را براى اقامت برگزید و تا پایان عمر در همانجا از راه کشاورزى و دامدارى به امرار معاش پرداخت. صفایى جندقى در مدت حیات خود چهار همسر برگزید و از آنان داراى بیست فرزند شد که برخى از آنان اهل ادب و هنر بودند: محمدحسن کیوان ملقب به عمادالشعراء، میرزا محمدحسین متخلص به «فرهنگ» و متولد ۱۲۶۹ ه.ق، میرزا ابوالقاسم وفایى ادیب و خوشنویس و میرزا عبدالکریم که اغلب نسخههاى دیوان صفایى جندقى به خط اوست. محمدحسن کیوان، فرزند ارشد صفایى جندقى از جانب ظلالسلطان (حاکم اصفهان) به «عمادالشعراء» ملقب شده و در شعر از تخلص «خرد» استفاده مىکرده و منظومهٔ هزار و یکشب او حاوى داستانهاى نو و ابتکارى است و همو در شمار نخستین شاعرانى است که براى کودکان نیز شعر مىسرودهاست. فرزند او میرزا فتحالله مشهور به «کیوان ثانى» از شاعران منطقۀ بیابانک بوده و در شعر «پرویز» تخلص مىکردهاست.
دیوان چاپى صفایى جندقى شامل غزلیات، انابتنامه، رباعیات انابیه، رباعیات عاشقانه، ماده تاریخها، مراثى عاشورایى در ۱۱۴ بند، مثنوى «رقیهنامه» حاوى ۳۱۵ بیت، نوحهها و ترجیعبند است که با تصحیح آقاى سید على آل داود توسط چاپ و انتشارات آفرینش در سال ۱۳۷۰ چاپ و منتشر شدهاست.
آثار وی از روی نسخهٔ آماده شده به همت مرکز تحقیقات رایانهای حوزه علمیه اصفهان در گنجور در دسترس قرار گرفته است.
آمار
ردیف | وزن | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۲٬۱۱۴ | ۲۶٫۵۰ |
۲ | مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) | ۱٬۰۷۸ | ۱۳٫۵۱ |
۳ | فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) | ۷۱۹ | ۹٫۰۱ |
۴ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) | ۵۹۶ | ۷٫۴۷ |
۵ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی) | ۴۹۵ | ۶٫۲۰ |
۶ | مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) | ۳۲۶ | ۴٫۰۹ |
۷ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) | ۳۱۵ | ۳٫۹۵ |
۸ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) | ۲۷۲ | ۳٫۴۱ |
۹ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۲۷۰ | ۳٫۳۸ |
۱۰ | مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) | ۲۴۲ | ۳٫۰۳ |
۱۱ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون) | ۱۹۶ | ۲٫۴۶ |
۱۲ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) | ۱۸۲ | ۲٫۲۸ |
۱۳ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن (رمل مثمن سالم) | ۱۷۰ | ۲٫۱۳ |
۱۴ | مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون) | ۱۲۴ | ۱٫۵۵ |
۱۵ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن (رمل مثمن مخبون) | ۱۰۲ | ۱٫۲۸ |
۱۶ | مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم) | ۹۶ | ۱٫۲۰ |
۱۷ | مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف) | ۷۵ | ۰٫۹۴ |
۱۸ | مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور) | ۷۴ | ۰٫۹۳ |
۱۹ | مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب) | ۶۹ | ۰٫۸۶ |
۲۰ | وزنیابی نشده | ۶۵ | ۰٫۸۱ |
۲۱ | فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) | ۶۳ | ۰٫۷۹ |
۲۲ | فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن (رمل مثمن مشکول) | ۶۲ | ۰٫۷۸ |
۲۳ | مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب) | ۵۰ | ۰٫۶۳ |
۲۴ | فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف) | ۴۹ | ۰٫۶۱ |
۲۵ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن | ۴۹ | ۰٫۶۱ |
۲۶ | فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم) | ۳۵ | ۰٫۴۴ |
۲۷ | متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن | ۲۸ | ۰٫۳۵ |
۲۸ | فاعلات فع فاعلات فع فاعلات فع فاعلات فع | ۱۶ | ۰٫۲۰ |
۲۹ | مستفعلن مستفعلن مفعولن | ۱۵ | ۰٫۱۹ |
۳۰ | مفاعیلن مفاعیلن فعولن فعلاتن | ۱۴ | ۰٫۱۸ |
۳۱ | مفاعیل فاعلات مفعول فاعلن | ۱۳ | ۰٫۱۶ |
۳۲ | مستفعلتن مستفعلتن | ۲ | ۰٫۰۳ |
۳۳ | مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف) | ۲ | ۰٫۰۳ |
ردیف | قالب شعری | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | غزل | ۴٬۰۴۰ | ۵۰٫۶۴ |
۲ | ترکیب بند | ۱٬۶۵۳ | ۲۰٫۷۲ |
۳ | مثنوی | ۶۰۳ | ۷٫۵۶ |
۴ | قطعه | ۵۰۱ | ۶٫۲۸ |
۵ | غزل/قصیده/قطعه | ۳۴۸ | ۴٫۳۶ |
۶ | ترجیع بند | ۲۸۸ | ۳٫۶۱ |
۷ | چند بندی | ۲۱۰ | ۲٫۶۳ |
۸ | رباعی | ۱۸۲ | ۲٫۲۸ |
۹ | مسمط مخمس | ۱۵۳ | ۱٫۹۲ |
منابع کاغذی
