اسیر شهرستانی

اسیر شهرستانی

میرزا جلال‌الدین محمد بن مؤمن اسیر شهرستانی اصفهانی (زاده ۱۰۲۹ ق در اصفهان – درگذشت ۱۰۴۹ ق و به روایتی ۱۰۵۹ ق) از شاعران بزرگ فارسی‌سرای سبک هندی قرن ۱۱ ق. است. میرزا جلال‌الدین، فرزند ارشد میرزا مؤمن از سادات شهرستان - از توابع اصفهان - و از شاعران بزرگ سبک هندی سدهٔ ۱۱ ق. است. ظاهراً در سال ۱۰۲۹ ق در اصفهان زاده شد. دامنهٔ علم و دانش او به درستی دانسته نیست اما از قصایدش که بیشتر در مدح ائمه است، آگاهی او از علوم دینی و مسائل عرفانی و فلسفی تا حدودی آشکار می‌شود. وی معاصر شاه عباس اول، شاه صفی و شاه عباس دوم بود و به «اسیر» تخلص می‌کرد. وی شاگرد فصیحی هروی و داماد شاه عباس دوم بود. اسیر علاوه بر مهارت در سخنوری، نقاد و شعرسنج بود و منزلش محفل ادب و مجمع شاعران و سخنواران. گر چه هیچگاه به هند نرفت اما شعرش خصوصا در هند بیشتر از ایران رواج داشته است. وی به جهت افراط در شراب‌خواری در جوانی درگذشت. در سال مرگ او اختلاف است. ذبیح‌الله صفا به نقل از منابع مورد استفادهٔ خود تاریخ مرگ وی را ۱۰۴۹ ق نوشته و این تاریخ شهرت بیشتر دارد ولی ولی‌قلی‌بیک شاملو در قصص الخاقانی ۱۰۵۹ ق ضبط کرده‌است که درست‌تر به نظر می‌رسد.
آمار
ردیفوزنتعداد ابیاتدرصد از کل
۱فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)۱٬۱۶۶۱۸٫۴۳
۲مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)۱٬۰۸۳۱۷٫۱۲
۳مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)۷۳۵۱۱٫۶۲
۴مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)۷۰۵۱۱٫۱۵
۵فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)۶۶۶۱۰٫۵۳
۶مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)۴۲۸۶٫۷۷
۷فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)۴۲۶۶٫۷۴
۸مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)۲۷۱۴٫۲۸
۹مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)۱۹۶۳٫۱۰
۱۰فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)۱۹۲۳٫۰۴
۱۱فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف)۹۹۱٫۵۷
۱۲فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم)۵۴۰٫۸۵
۱۳مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض)۵۳۰٫۸۴
۱۴مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب)۵۱۰٫۸۱
۱۵مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)۲۷۰٫۴۳
۱۶فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن (رمل مثمن مخبون)۲۶۰٫۴۱
۱۷مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون)۲۰۰٫۳۲
۱۸مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون)۱۸۰٫۲۸
۱۹مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)۱۷۰٫۲۷
۲۰مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)۱۶۰٫۲۵
۲۱فاعلن مفاعیلن فاعلن مفاعیلن (مقتضب مثمن مطوی مقطوع)۱۴۰٫۲۲
۲۲فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)۱۳۰٫۲۱
۲۳مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم)۱۳۰٫۲۱
۲۴مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب)۱۱۰٫۱۷
۲۵فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن (رمل مثمن مشکول)۸۰٫۱۳
۲۶فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن (رمل مثمن سالم)۷۰٫۱۱
۲۷مستفعلتن مستفعلتن۳۰٫۰۵
۲۸مفاعیل فعولن مفاعیل فعولن۳۰٫۰۵
۲۹وزن‌یابی نشده۲۰٫۰۳
۳۰مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)۲۰٫۰۳
ردیفقالب شعریتعداد ابیاتدرصد از کل
۱غزل۶٬۳۰۷۹۹٫۷۲
۲قطعه۱۲۰٫۱۹
۳مثنوی۴۰٫۰۶
۴رباعی۲۰٫۰۳
منابع کاغذی
اسیر شهرستانی