سوزنی سمرقندی

سوزنی سمرقندی

شمس‌الدین تاج‌الشعرا محمد بن علی سمرقندی، معروف به سوزنی سمرقندی (درگذشتهٔ ۵۶۲ قمری به نقل از رضا قلی خان هدیت یا ۵۶۹ قمری به نقل از دولتشاه سمرقندی) شاعر هجاگو و هزال ایرانی قرن ششم هجری است. وی در اشعارش نام خود را محمد، عمر و بوبکر و نام پدرش را مسعود ذکر کرده، از این جهت درستی نام اطلاق شده بر وی یعنی محمد بن علی محل سؤال است. مولد او را عوفی نسف (نخشب)، واقع در نزدیکی سمرقند می‌دانند. وی در شعرهایش خود را به سلمان فارسی منتسب می‌داند. وی در ابتدای جوانی برای کسب دانش به بخارا رفت و به قول عوفی به‌سبب تعلق خاطر به شاگرد سوزنگری به آموختن آن صنعت مشغول شد. سوزنی سمرقندی معاصر ارسلان خان محمد از آل افراسیاب و سنجر اتسز بن محمد خوارزمشاه بوده است. وی با عمعق بخاری، سنایی غزنوی، انوری ابیوردی، محمد معزی، ادیب صابر و رشیدی سمرقندی معاصر بوده و برخی از آنان را هجو کرده و به تیغ زبان خود آزرده است. سوزنی شاعری هجا و بدزبان بوده و در هجو معانی خاص ابداع کرده است. قصاید و قطعات وی سهل، صریح و فصیح است. می‌گویند که وی در اواخر عمر دست از هجو و هزل کشیده و استغفار کرده است.
آمار
ردیفوزنتعداد ابیاتدرصد از کل
۱مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)۱٬۸۷۰۲۱٫۵۲
۲مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)۱٬۷۵۴۲۰٫۱۹
۳فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)۱٬۳۰۲۱۴٫۹۸
۴فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)۶۷۱۷٫۷۲
۵فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)۶۲۱۷٫۱۵
۶مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)۵۸۶۶٫۷۴
۷مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)۴۳۲۴٫۹۷
۸مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)۲۴۳۲٫۸۰
۹مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)۱۶۵۱٫۹۰
۱۰مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)۱۵۵۱٫۷۸
۱۱مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)۱۲۲۱٫۴۰
۱۲فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم)۱۱۰۱٫۲۷
۱۳مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض)۹۵۱٫۰۹
۱۴فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف)۸۹۱٫۰۲
۱۵مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)۸۳۰٫۹۶
۱۶مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب)۷۹۰٫۹۱
۱۷مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)۶۲۰٫۷۱
۱۸مفعول فاعلات مفاعیلن (مضارع مسدس اخرب مکفوف)۵۳۰٫۶۱
۱۹فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)۴۹۰٫۵۶
۲۰مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون)۴۱۰٫۴۷
۲۱فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)۳۹۰٫۴۵
۲۲مفعول مفاعیل فاعلاتن۲۹۰٫۳۳
۲۳مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون)۱۸۰٫۲۱
۲۴مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم)۱۰۰٫۱۲
۲۵فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فع (رمل مثمن محجوف مطموس)۶۰٫۰۷
۲۶مفعول فاعلاتن مفعول فاعلن۵۰٫۰۶
ردیفقالب شعریتعداد ابیاتدرصد از کل
۱قصیده۶٬۸۶۷۷۹٫۰۳
۲غزل۷۷۳۸٫۹۰
۳قطعه۶۷۴۷٫۷۶
۴مسمط۱۹۸۲٫۲۸
۵رباعی۱۴۲۱٫۶۳
۶مثنوی۳۳۰٫۳۸
۷نامشخص۲۰٫۰۲
منابع کاغذی
سوزنی سمرقندی
سوزنی سمرقندی
سوزنی سمرقندی